قرن پنجم هجری یکی از دوره های مهم تاریخ ادبی و اجتماعی ایران است. دوره حکومت اقوام بیگانه و فاقد فرهنگ و تمدن غزنوی و سلجوقی بر ایران و اوج تعصبات مذهبی است. آغاز شکوفایی عرفان و تصوف ایرانی نیز است و عارفان و صوفیان مشهوری همچون هجویری، قشیری، غزالی، خواجه عبدالله انصاری و ابوسعید ابوالخیر در این دوره می زیستند.سوال اینجاست آیا بزرگان عرفان و تصوف این دوره در شکوفایی ادبیات فارسی در این دوره س...

روش پژوهش در این پایان نامه روش فیش برداری کتابخانه ای و تحلیل، مقایسه و بررسی آماری آیات است. این پایان نامه مشتمل بر یک مقدّمه و شرح و تفسیر حدود 100 آیه در دو متن مورد نظر است و سه فصل دارد. در فصل اوّل به مختصری از احوال و آثار قشیری و هجویری پرداخته شده و در فصل دوّم مباحثی در تفسیر و تأویل قرآن و تفسیر باطنی و عرفانی صوفیّه از این کتاب آسمانی ذکر گردیده است. در فصل سوّم به طبقه بندی موضوعی آیا...

اعتقاد به مخفی و محجوب بودنِ اولیا‌ء‌الله از چشمِ اغیار، یکی از معدود مسائل مورد اتفاق، در بین اهلِ تصوّف است. باور به این نکته که اولیا در زیرِ قبابِ حق مستور هستند، و تا ارادۀ خداوند، و هم­چنین خواستِ ولیّ در کار نباشد، کسی از وجودِ ایشان باخبر نخواهد شد، باوری رایج و پذیرفته شده در تصوّف و عرفان اسلامی به‌شمار می‌آمده ‌است. مستند اهل عرفان در پایبندی به این باور، حدیثِ قُدسی «اولیایی تَحتَ قِبابی لا یَعرفُهُم...

در آثار منظوم و منثور کلاسیک فارسی به ویژه متون عارفانه و صوفیانه نمونه­های بیشماری می­توان یافت که کاملاً منطبق با ویژگی­های سبکی داستان­های مینی مال است. در این میان، برخی از حکایت­های ابوالقاسم قشیری در رساله­ی قشیریه برخی از ویژگی­های داستان مینی مال را دارند. پژوهش حاضر برآن است تا به شیوه­ی تحلیلی - توصیفی به بررسی ساختار حکایت­های رساله­ی قشیریه و تطبیق آن با اصول داستان­های مینی مال بپرد...

این مقاله بر آن است که جلوه های گوناگون معرفت شناختی و هستی شناختی عنصر نور را در مثنوی بررسی و آن را با آثار عرفانی مهم فارسی مقایسه کند. نتیجۀ کار نشان می دهد که مولوی بیشتر به جنبه های معرفتشناختی عنصر نور با تکیه بر قرآن و شریعت پرداخته است و تلقّی او از عنصر نور و توابع آن، هم با تلقّی اصطلاحی صوفیانی مثل علی بن عثمان هجویری و ابوالقاسم قشیری و هم با تلقّی هستی شناختی و معرفت شناختی ویژۀ امثا...

نظامی گنجوی، مثنوی­سرای بزرگ قرن ششم هجری قمری و یکی از بنیان گذاران ادبیات داستانی منظوم فارسی است. یکی از جذابیت­های مثنوی­های نظامی وجود تحمیدیه­ها، مناجات و معراجیه­هایی است که در آغاز هر یک از منظومه­هایش دیده می شود که به دلیل زیبایی و تخیل زائدالوصف آن ها بسیار مورد توجه پیروان او بوده است. مقالة حاضر در پی بررسی تطبیقی معراجیه­های خمسة نظامی و سه معراج­نامة عربی پیش از او یعنی المعراج ق...

در آثار منظوم و منثور کلاسیک فارسی به ویژه متون عارفانه و صوفیانه نمونه­های بیشماری می­توان یافت که کاملاً منطبق با ویژگی­های سبکی داستان­های مینی‌مال است. در این میان، برخی از حکایت­های ابوالقاسم قشیری در رساله­ی قشیریه برخی از ویژگی­های داستان مینی‌مال را دارند. پژوهش حاضر برآن است تا به شیوه­ی تحلیلی - توصیفی به بررسی ساختار حکایت­های رساله­ی قشیریه و تطبیق آن با اصول داستان­های مینی‌مال بپرد...

تفاسیر قرآن - همواره- یکی از گسترده ترین و متنوع ترین جولانگاه های ابرازِ و بیان اندیشه های دینی و معرفتی به شمار می روند چه، فهم هر مفسر از آیات کتاب مبارک الهی با توجه به عواملی چند، به صورت طبیعی متفاوت از همگنان خود خواهد بود. از سوی دیگر، بررسی تفاسیر قرآن و بیان دقیق ویژگی ها و امتیازات هریک، گامی است بس مهمّ و ضروری جهت درک صحیح، جامع وکاملتر از آیات این کتاب آسمانی.  «لطائف الاشارات» که ق...

از آن جا که شناخت آثار یک نویسنده، مقدمّه و لازمه ی شناخت بهتر صاحب اثر است؛ ما در این پایان نامه تلاش کرده ایم تا بتوانیم از طریق شناخت اصطلاحات عرفانی آثار شیخ احمدجام، با مشرب عرفانی این عارف جلیل القدر بیشتر و بهتر آشنا شویم و دقایق و ظرایفِ نظرّیات و عقاید این عارف شهیر را دقیق تر بشکافیم. این جستجو و تفحّص در چهار اثر شیخ بزرگوار شامل مفتاح النجات، انس التّائبین، روضه المذنبین و سراج السّائرین ...

کشف المحجوب هجویری نخستین کتاب مستقلّ زبان فارسی در زمینه ی تصوّف و یکی از مهم ترین کتب صوفیّه است نویسنده ی آن علیّ بن عثمان هجویری است که آن را در اواسط سده ی پنجم هجری نوشته است.. شیخ احمد جامی نیز یکی از بزرگ ترین صوفیان سده ی ششم هجری است، که آثار متعدّدی در موضوع تصوّف دارد. به طور قطع جامی، کشف المحجوب را ندیده است، امّا در آثار خویش از کتبی استفاده کرده، که از منابع هجویری در نگارش کشف المحجوب...