عشـق «قیس بن ملوح» از «بنی عامر» به «لیـلی بنت مهدی» شالوده ی داستانی غنایی است که بعدها به نام «لیلی و مجنون» شهـرت یافت. وبه سرعت در ادبیات عرب و بعد از آن در ادبیات فارسی بسیاری از شاعران و نویسندگان را وادار به سرودن شعر و نوشتن داستان کرد. «علی بن الحسین، ابوالفرج اصفهانی» (284 ه.ق- 356 ه.ق)، یکی از اولین نویسنده های عربی است که «لیلی و مجنون» را در جلد دوم کتاب مشهورش «الاغانی» به رشته ی...

چکیده زن در ادبیات کهن همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. هرچند در جوامع مردسالار گذشته، این توجه چندان مثبت نبوده است؛ اما نظامی گنجوی، در جامعه مردسالار خود بیشترین عنایت را نسبت به زنان داشته است. برخی از زنان در منظومه های وی به حدی والامقام و محترمندکه آدمی را به شک می اندازد که آیا این شاعر در همان جامعه زن ستیز می زیسته است یا نه؟ طیف گسترده ای از زنان در آثار نظامی ایفای نقش...

چکیده: در فصل اول این رساله (کلیات) کوشش به عمل آمده است جهت بررسی سیر تحول داستان شیرین و فرهاد در متون نظم بعد از نظامی ابتدا به طور مختصر، به ذکر شاعرانی که به نظم این مثنوی اهتمام ورزیده اند پرداخته شود، و پس از آن آثار چاپ شده پس از نظامی که به نظم داستان خسرو و شیرین همت گماشته اند بررسی شود. از میان شاعران آثار نظامی گنجوی، امیرخسرو دهلوی، عارف اردبیلی، سلیمی جرونی، وحشی بافقی، وصال ش...

خجند شهری است معروف در سرزمین ماوراءالنهر که از قدیم مرکز علم و ادب و تمدن بوده است. در این مقاله، به برخی ویژگی‌های شعری بانوان سخن‌سرای خجند که نمایانگر جهان‌بینی، ذوق، محیط اجتماعی و سبک نگارش آن‌هاست، پرداخته شده است. از میان بانوان سخن‌سرای خجند می‌توان به مونسه مهستی خجندی، زیبای خجندی، فضیلت خجندی و شریفه‌بی‌بی عاجز خجندی اشاره کرد. مونسه مهستی از شاعره‌های ممتاز خجندی‌الاصل است که در رب...

از میان فارسی زبانان بهترین داستان را در این زمینه در قرن ششم هجری قمری، نظامی گنجوی به نظم درآورد و بسیاری از شاعران و نویسندگان فارس و ترک، کار او را الگوی خود قرار داده و بر اساس آن، داستان پردازی کردند. در حالیکه نخستین نگرش ادبیات عرب به این داستان در دوره ی معاصر بود که شوقی بعد از آشنایی با راه و روش نمایشنامه نویسی،این داستان را موضوع یکی از نمایشنامه هایش با نام مجنون لیلی قرار داد. ...

بررسی دیدگاه های نظامی گنجوی درباره ی منشأ الهام سخن و ریشه یابی خاستگاه اسطوره ای و حکمی و تحلیل آن ها بر مبنای روان شناسی هنر در شناخت پدیده ی رازناک الهام سودمند است. نظامی با طرح تدریجی این باورها در طول سی سال که با حال و هوای مثنوی های خمسه تناسب دارد، برای ارزیابی کامل، گزینه ای مناسب است. اشارات حسب حال گون، پیش درآمدها ضمن شرح انگیزه ی سرودن مثنوی ها؛ به ویژه انگیزه ی چرخش زاویه ی دید ...

هدف پژوهش حاضر «مقایسه کاربرد رنگ واژه ها در هفتپیکر نظامی گنجوی و بخش اساطیری شاهنامه» است. به این منظور، کاربرد توصیفی و استعاری رنگ واژه ها در این دو اثر ادبی فارسی بررسی شده است. روش انجام این تحقیق، تحلیل محتوا و حجم نمونه کلیه رنگ واژه های موجود در هفت پیکر نظامی گنجوی و بخش اساطیری شاهنامه بوده است. جامعه آماری نیز کلیه اشعاری بوده که حاوی رنگ واژه اند. این بررسی در چهار چوب معنی شناسی ش...

از هنگامی که نظامی با سرودن مثنوی خسرو و شیرین، تصویری روشن و ستوده از سیمای فرهاد ترسیم نمود، همواره ازین عاشق دلخسته به نیکی یاد شده است. ما در این نوشته در پی پاسخ دادن به این پرسش ها هستیم که آیا فرهاد شخصیتی تاریخی است یا فردی خیالی و افسانه ای؟ و این که شخصیت فرهاد در آثار مقلدان نظامی نیز همانند سرودۀ وی مانده است یا تغییر یافته؟ نظامی در اثرش چنان جایگاه والایی به فرهاد بخشید که صدها شا...

هرچند خسرو پرویز، شخصیتی کاملاً تاریخی و شناخته شده است، از همان آغاز، به خاطر زندگی اشرافی و پرشکوهش، دست مایه ای برای قصه پردازی افسانه سازان گردید، حتی در متون تاریخی پس از اسلام، روایت های متعددی می توان یافت که سعی کرده اند، از خسرو شخصیتی فراواقعی بسازند. با وجود این، به مرور زمان، شخصیت خسرو در متون غنایی، کم رنگ شده است. گرچه در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی، خسرو، نقشی اساسی برعهده گرفته اس...

در عرصة نظامی پژوهی در ایران، کارهای سعید نفیسی به عنوان یکی از محققانی که آغازگر این راه بوده، درخور توجه است. نفیسی برای نخستین بار نمونه ای چند از اشعار نظامی را گرد آورد و در همین راستا به نگارش احوال وی پرداخت و با استناد به اشعار خود شاعر نکاتی مبهم را در زندگی و آثار وی روشن کرد. سالها بعد، نیز با جستجو در منابع مختلف، اشعار نظامی را جمع آوری کرد و به تصحیح آن همت گماشت و پژوهشهای قبلی خ...