در نظریه­ی وحدت متعالی ادیان، تمایز ظاهر و باطن دین تمایزی اساسی به­ شمار می­آید که هم با نگرش مابعدالطبیعی به مراتب هستی و تمایز مطلق و نسبی پیوند دارد و هم با تمایز معرفت­شناختی شریعت و طریقت و نیز با تمایز سنخ­شناختی اهل ظاهر و اهل باطن گره خورده است. شوان در بینش و نگرشی مابعدالطبیعی با تأکید بر منشأ الاهی دین و تمایزنهادن میان ظاهر و باطن دین و با توجه به تکثر و تنوع افراد و رعایت حاشیه­ی ...

"خالی نماندن زمین از حجّت خداوند" از جمله اساسی ترین مباحث شیعه در حوزۀ اعتقاد امامت است. آیاتی از قرآن کریم و احادیثی از معصومان علیهم السلام و نیز آثار مهمّی از بزرگان شیعه ، در اثبات این عقیده مطرح شده است.از این قاعده‌ی مهم با عنوان "اتصال الوصیه" یاد می‌شود. آیه هایی که در آنها سخن از قرار دادن خلیفۀ خداوند بر روی زمین شده، یا از وجود گواهان و انذاردهندگان الهی در میان تمام امتها سخن به میان...

چکیده الموید فی الدین شیرازی، داعی ایرانی دربار خلافت المستنصربالله فاطمی است. هم عصری او با حوادث و رخدادهای دوره ی طولانی خلافت المستنصربالله بویژه بحران زایی دربار خلافت عباسیان در بغداد وخیزش بساسیری و نیز فعال سازی دعوت اسماعیلیه دردربار بویهیان همچون دعوت ابوکالیجار بر اهمیت حضور سیاسی و فرهنگی او افزوده است. ناظر به نقش تعیین کننده الموید فی الدین شیرازی در بروز رخدادهای سیاسی و خیزش جر...

حکیم ناصرخسرو قبادیانی از حکما و شعرای بزرگ قرن پنجم ایران است که تحول روحی عجیبی درسن 45 سالگی در وی ایجاد شد به گونه ای که تمام دنیا و مظاهرش را رها کرده، به سفری طولانی پرداخت و در این سفر پرماجرا ضمن ملاقات با فاطمیون مصر به عقاید اسماعیلیان (= فاطمیه) گرایش پیدا کرد و ضمن پیشرفت فراوان در این مذهب به عنوان حجت خراسان برگزیده شد و به تبلیغ عقاید خود پرداخت. اسماعیلیه که در اصل، پس از امام ش...

هرمنوتیک دانشی است که از قدیم الایام مورد توجه اندیشمندان مختلف در تمدن های گوناگون بوده است. در جهان اسلام نیز همانند ملت های دیگر این دانش مورد توجه بوده است. اگرچه مسلمین کتاب مستقلی با این نام تالیف نکرده اند اما به طور خاص در تفاسیر مختلفی که برای قرآن به رشته ی تحریر درآمده است مباحث دانش هرمنوتیک را ذکر کرده اند. از جمله متفکران بزرگ اسلامی که به این مسئله پرداخته است ملاصدرا می باشد. او...

از جمله معارفی که قرآن ما را با آن آشنا می سازد، وجود ساحت های معنوی برای عالم است، که از آن به عالم ملکوت یاد شده است. براساس این نظریّه تحلیل گران عالم هستی برای هر موجودی ملکوتی قائل شده اند. ازمنظر لغویّون، حکما، عرفا ،کتاب مقدّس وتفاسیرو روایات، ملکوت به معنای باطن و حقیقت عالم است به طوری که احاطه خداوند بر این باطن، حاکی از انتساب اشیاء به وی و ربوبیّت و قدرتش برموجودات است که این امر حاکی ا...

نقش اجتهاد صحیح در رسیدن به احکام شریعت نجات بخش اسلام بر هیچ کس پوشیده نیست؛ زیرا آگاهی به احکام اسلامی، مقدمه عمل به آن ها محسوب می شود. راه دست یابی به این احکام، مراجعه به منابع چهارگانه کتاب، سنت، اجماع و عقل است. اما از میان آن ها، این پژوهش به تبیین نقش عقل در اجتهاد و استنباط احکام شرعی پرداخته، و زمینه های ورود عقل به حوزه دین، و ارتباط عقل و اجتهاد را در جامعه اسلامی با استفاده از روش...

 بررسى معناى »ظهر« و »بطن« و چگونگى استفاده از »ظاهر« و »باطن« قرآن است. روایاتى که آیات قرآن را داراى ظاهر و باطن مى‌خواند در متون روایى و تفسیرى شیعه و اهل سنت وجود دارد. اصطلاح ظهر و بطن در روایات، معانى گوناگونى یافته است. شمارى از روایات ظهر قرآن را همان امر و نهى و احکام حلال و حرام معرفى مى‌کند و باطن قرآن را فهم مى‌خواند. تعدادى دیگر »ظهر« را »تنزیل« قرآن و »بطن« را »تأویل« قرآن مى‌شناس...

آراء و دیدگاههای اخوان الصفا در باره ماهیت دین و تأویلات آنان در باره آیات قرآن مورد توجه جمعی از اندیشمندان به ویژه مفسران قرآن بوده است. شماری ازمفسران تحت تأثیر دیدگاههای باطنی اخوان الصفا واقع شده و مستقیماً و یا بطور غیر مستقیم از آراء آنان بهره برده اند. هرچند اخوان الصفا برای فهم آیات قرآن، تمسک به معنای ظاهری را مجاز ندانسته و تأویل آیات را امر ضروری می دانند، لکن هرنوع تأویلی را روا ندا...

دین اسلام غیر از صورت ظاهری، احکام باطنی هم دارد و شریعت با آنکه علم به ظاهر است، مانع تحصیل علم باطنی همچون طریقت و حقیقت نمی شود؛ زیرا رابطة ظاهر و باطن، رابطه ای حقیقی است نه تصنّعی و ساختگی و باطن، اعمال ظاهری را هدایت و تغذیه می کند، چنان که «ایمان» مستلزم اعمال باطنی قلب است و «نیّت» اصل و روح همة اعمال است و سیّد حیدر آملی شریعت و فروع خمسة آن مانند نماز، روزه، حج، زکات و جهاد را در مراتب س...