یکی از ویژگی­های داستان که نقش برجسته­ای در طرح داستان، انسجام و رشد و گسترش آن دارد، شخصیت پردازی است؛ زیرا نویسنده باید بداند چگونه و با چه زبان و کارکردی شخصیتی را بیافریند و به او نقش و تیپ دهد. شاهنامه از این جهت سرآمد همة متون داستانی منظوم و منثور فارسی است که علّت اصلی آن نه ­تنها مرهون جذابیت اشخاص و قهرمانان شاهنامه؛ بلکه معلول دخالت شخصی و شخصیت فکری و زبانی فردوسی نیز هست.یکی از زیبا...

داستان عشق سلطان محمود غزنوی به غلام ترک خود، جز جنبه­ی افسانه­ای آن، واقعیتی تاریخی هم دارد که از سده­ی ششم به بعد، واقعیت تاریخی آن دگرگون شد و کسانی چون احمد غزالی، عین القضات همدانی، عطّار نیشابوری و مولوی از آن برای تبیین مفاهیم عرفانی بهره بُردند. در سده‏های دهم و یازدهم هجری، داستان دلبستگی محمود به ایاز، مورد توجّه شاعران منظومه پرداز قرار گرفت و چند منظومه با همین نام سرودند.این داستان دس...

«مرصاد العباد» نجم‌الدّین رازی (متوفّی654ق) یکی از مهمّترین آثار منثور در میان متون عرفانی- تعلیمی است. نجم رازی در تألیف این کتاب از روش‌ها و شگردهای مختلفی استفاده کرده است؛ اصول و تعالیم تصوّف را با زبانی روان بیان کرده و وقتی سخن از احکام خدا به میان آمده از آیات و احادیث یاری جسته است. در نوشتن حکایات و قصّه‌ها زبانی ساده و دلکش دارد و هر جا عشق و شور جلوه‌گر شده، قطعاتی شعرگونه و سرشار از آرای...

رمان روایتی منثور و مطول است که بر اساس تقلیدی نزدیک به واقعیت از رویدادها، انسان، عادات و حالات او در قالب یک پیرنگ نوشته شده و به نحوی شالوده جامعه را در زمانی معین به تصویر می کشد یا مورد انتقاد قرار می دهد. «زینب» نخستین رمان عربی در قرن بیستم و اثری اجتماعی و در نوع خود پیشگام است که بر طبق معیارهای معاصر فن داستان نویسی به نگارش درآمده است.مدهآآ محمد حسین هیکل آن را در اوایل قرن بیستم؛ زم...

داستان شهر زنان از جمله حکایت‏های دو منظومه اسکندرنامه فردوسی و نظامی است. در اسکندرنامه فردوسی این شهر، شهر هروم نامیده شده است. ساکنان شهر هروم همه زنان‏اند‏. اسکندر که مشتاق سرزمین‏های تازه است قصد دیدار این شهر را می کند. در طی این داستان ما از چگونگی و چونی حکومت زنان بر این سرزمین آگاه می‏شویم. پس از فردوسی، نظامی در اسکندرنامه با طول و تفصیل بیشتری به این داستان می‏پردازد. پادشاه شهر زنا...

یکی از داستان های تاریخی و در عین حال سمبلیک قرآن که به دلایل مختلف در متون عرفانی بارها تکرار شده، داستان ملاقات موسی و خضر (علیهما السلام) است که به دلایل ظرایف و پیام های گوناگون آن بستر مناسبی برای عرفای مسلمان و تأویلات باطن گرایانه ایشان ایجاد کرده است. داستان خضر و موسی (ع) به دلیل نوع حوادث و، وقایع و اعمال به ظاهر عرف، این امکان را برای عارفان فراهم کرده است که با قرائت ها و زوایای مخت...

آثار فارسی عبدالرّئوف فطرت بخارایی (1886-1938م) در ماوراءالنّهر از نخستین نمونه های نظم و نثر نوین فارسیِ تاجیکی در این منطقه است. مناظرۀ مدرّس بخارایی با یک نفر فرنگی در هندوستان دربارۀ مکاتب جدیده، معروف به مناظره (استانبول، 1328ق/1910م)، علاوه بر آنکه نخستین اثر منثور و روایی این نویسنده و شاعر ماوراءالنّهری است، اوّلین اثر مستقلِّ نوشته شده به زبان فارسی در ادبیّات نوینِ فارسیِ تاجیکی در این منطقه نیز...

تمثیل همواره به عنوان یکى از انواع ادبى محبوب در تمامى ملل پذیرفته شده است و به عبارتى مى توان آن را قالب ادبى اى جهانى دانست؛ علاوه بر این، مفهوم سیر و سلوک یا سفر عارفانه به صورت تمثیلى مکرراً در قالب هایى نظیر شعر و داستان هاى ادبى به کاررفته است. از نمونه هاى تمثیلى منظوم در فارسى مى توان از منط قالطیر عطار و در انگلیسى از نمایش منظوم مرگ سرخ1 اثر ادگار آلن پو 2 یاد کرد و از نمونه هاى تمثیلى...