بلخ در زمان ناصر خسرو از جمله مراکز اندیشه‌های عقلی و فلسفی محسوب می‌شد که افرادی نظیر ابوزید بلخی (حافظ خراسانی)، کعبی بلخی و شهید بلخی را در خود پرورش داده  بود. ناصر خسرو در این محیط و در زمانی می‌زیست که فلسفه و دین در برابر هم قرار گرفته بود. او علیرغم آشنایی با فلسفه، در نتیجة تعالیم داعیان اسماعیلی، متمایل به نوعی کلام بود. نزاع و کشمکش میان اهل دین و اهل فلسفه، ناصرخسرو را بسیار دلتنگ م...

مقاله حاضر تلاشی است، در پی­گیری برخی از مفاهیم بدیع دانش زبان­شناسی نوین در آراء حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی که از رهگذر بازخوانی یکی از آثار منثور وی با عنوان جامع­الحکمتین حاصل آمده است. ابتدا ضمن واکاوی فصل «اندر نطق و کلام و قول» و برخی فصلهای دیگر کتاب، دیدگاههای ناصر خسرو را در باب زبان یک به یک معرفی کرده­ایم و آنگاه با مقایسه تطبیقی آراء یاد شده با نظریه­های نوین زبان­شناسی و بحث دربا...

ناصر خسرو، حکیم و شاعر بزرگ قرن پنجم هجری، خرد و مشتقّات آن را در چهار صد بیت و عقل و ترکیباتش را در حدود دویست بار در دیوان ده هزار بیتی‌اش به کار برده است. هر چند عدّه‌ای خرد را در اشعار او دارای بار ارزشی می‌دانند و عقل را با بار فلسفی و دینی مطرح می‌کنند؛ به نظر نگارنده، این تفاوت در کلّ دیوان، آن قدرها محسوس و ظاهر نیست که بشود به چنین قضاوتی دست یازید. در این پژوهش از روش توصیفی با جستجوی کت...

متنبی(303-354هـ) و ناصر خسرو(394-481هـ) از جمله شاعرانی هستند که حکمت را در مضامین شعری خود جای داده و مفاهیم آن را به شکل والایی پرورانده‌اند. این دو شاعر بزرگ که مفاهیم متعالی حکمی را در قصاید خود بیان داشته‌اند جزء سردمداران این عرصه به حساب می‌آیند، با وجود شباهت‌ها، تفاوت‌هایی در میان آن‌ها در بیان مضامین حکمی دیده می‌شود که این پژوهش با بررسی بسامد این مضامین، سعی بر توضیح شباهت‌ها و تفاو...

بلخ در زمان ناصر خسرو از جمله مراکز اندیشه‌های عقلی و فلسفی محسوب می‌شد که افرادی نظیر ابوزید بلخی (حافظ خراسانی)، کعبی بلخی و شهید بلخی را در خود پرورش داده  بود. ناصر خسرو در این محیط و در زمانی می‌زیست که فلسفه و دین در برابر هم قرار گرفته بود. او علیرغم آشنایی با فلسفه، در نتیجة تعالیم داعیان اسماعیلی، متمایل به نوعی کلام بود. نزاع و کشمکش میان اهل دین و اهل فلسفه، ناصرخسرو را بسیار دلتنگ م...

انسان موجودی است آینده‌نگر که هرگز از اندیشه­ی مرگ رهایی نداشته است. مرگ به عنوان تجربه‌ای مبهم و تکرار ناشدنی عموماً هراس‌آور است. این هراس تحت تأثیر عوامل گوناگونی هم چون باورها،ساختاراندیشه،  ویژگی های شخصیتی و روانی ، شیوه­ی زندگی انسان، شرایط روزگار و... قوّت و ضعف می یابد و بازتاب های متفاوتی در گفتار و کردار آدمی بر جای می نهد. فردوسی حکیمی است که تأملات فلسفی بسیاری درباره­ی مرگ دارد و ا...

در این پژوهش، نابسامانی های اجتماعی عصر ناصرخسرو با تکیه بر دیوان اشعار او مورد بررسی قرار گرفته است. به طور کلّی اوضاع حاکم بر جامعـــه ی ایــن دوره بـه گونه ای است که از نظــر جامعه شناسان، شرایط نابسامان یا «آنومیک» نامیده می شود. در چنین شرایطی هنجارهای اجتماعی نفوذ خود را بـر رفتـــار افـراد از دست می دهنـد و زمینـه بـرای بـروز نابهنجاری هـا و کج رفتاری هـای اجتماعـی فراهم می گـردد و بدین ت...

چکیده:مناظره ی کدو بن و چنار یکی از زیباترین، دلنشین ترین و مشهورترین مناظره های ادب فارسی است که از قرن پنجم هجری به بعد حکم مثل سایر را در زبان فارسی پیدا کرده است. موضوع این مناظره، بحث و گفتگوی میان بوته ی کدویی چند روزه، پر مدعا و خام با چناری پر سن ، استوار و مجرب است که در قالب قطعه و در پنج بیت در بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف سروده شده است. این قطعه با اندک تفاوتی در دیوان ناصر خسرو...

خردگرایی یا Rationalism یا اصالت عقل ایده واندیشه ای است که بر پایه ی استدلال وتجربه مبتنی است . خواه استدلال قیاسی وخواه استدلال استقرایی باشد . عنصر خرد عنصری است که وجه تمایز آدمی از سایر جانداران زمین است وعلم که زائیده ی همین عنصر است ، سبب برتری آدمی شده است. در این نوشتار هدف بررسی جایگاه این عنصر در شعر عده ای از شاعران سبک خراسانی است . خرد گرایی در برابر طبیعت گرایی در ادبیات جایگاه و...