فضل الله نعیمی استرآبادی در قرن هشتم هجری آیینی را پی نهاد که هر چند از اندیشه های فرق دیگر متأثر بود، به نوبه خود در شکل گیری اندیشه­ها و جریان های دیگر اثرگذار گردید. افکار و اندیشه­های حروفیه مورد توجه شخصیت های سیاسی و علمی روزگار خود و جریان های سیاسی و فکری دوران پس از خود واقع شد. اصفهان از جمله شهرهایی بود که از موقع مطرح شدن اندیشه های فضل الله نعیمی بستر مناسبی جهت رشد و نشر اندیشه ها...

حروفیه از سلسله جنبش های صوفی مسلک است که در شمال ایران و خراسان توسط فضل الله استرآبادی (796-740ه ق) پایه گذاری شده و توسط خلفای وی در مناطق مختلف همچون آناتولی و آذربایجان گسترش یافته و در اعتقادات پسیخانیان و سربازان ینی چری در عثمانی اثر گذاشت. این جنبش برخوردار از پاره ای عقاید و افکار به خصوص است که بهره گیری از حروف و اعداد اساس آن را تشکیل می دهد. مجموعه این باورها طی ادوار تاریخی، تکام...

بیداری اسلامی و مقاومت در برابر استکبار جهانی و قدرت های زورگو از موضوعات مهم عصر حاضر است  و شاعران زیادی در موضوع ادبیّات پایداری شعر سروده اند. یکی از مراجع تقلید شیعه که اشعار پر معنایی درزمینۀ مسائل جهان اسلام شروده است، علاّمه سیّد محمّدحسین فضل الله است. او در اشعار خود به بررسی مشکلات جامعۀ اسلامی پرداخته است. از موضوعاتی که او در اشعار خود از آنها سخن رانده، مسئلۀ فلسطین است. او معتقد است ...

شکل گیری نهضت مشروطه و در پی آن بر پایی نظام مشروطه پارلمانی در ایران، نقطه عطفی در تاریخ این مرز و بوم به شمار می آید چرا که نظریه دولت مشروطه گامی به سوی تحدید قدرت سیاسی پادشاه با محوریت پارلمان می باشد. در بررسی نظریه دولت مشروطه در ایران و نظریات مطرح شده در پیرامون آن علی الخصوص نظریات شیخ فضل الله نوری در این خصوص شاهد بروز پاره ای منازعات در برداشت از برخی مفاهیم هستیم که مهمترین این مف...

تفاسیر علمی رویکرد تفسیری است که می کوشد از داده های علمی در تفسیر و تبیین آیات وحی سود جوید و از این منظر، هم کشف مفاهیم صورت گیرد و هم احیاناً به اعجاز علمی ره سپرده شود. این رویکرده در سده اخیر رونق ویژه ای یافت و تفاسیر گوناگون و نیز نگاشته های مستقل فراوان با این رویکرد نگاشته شد. این رویگرد موافقان و مخالفانی یافت. این نوشتار به بررسی دیدگاه های آیت الله فضل الله می پردازد و موضع ایشان را ...

در این نوشتار دیدگاه های کلامی دو مفسر مطرح شیعی، علامه سید محمدحسین طباطبایی و سید محمدحسین فضل الله مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته است. نویسنده در چهار محور دیدگاه دو مفسر را مقایسه و ارزیابی کرده است: 1- عصمت انبیا 2- شفاعت 3- جبر و اختیار 4- معجزه. در هر یک از محورهای یاد شده نخست دیدگاه هر یک از دو مفسر مطرح و گزارش شده است، سپس تفاوت ها و همانندی های آن بیان گردیده، آن گاه ادله و مؤیدهایی ...

رشیدالدین فضل الله همدانی (645-718 ق/ 1247- 1318 م) طبیب، مورخ، وزیر و سیاستمدار برجسته سلاطین بزرگ ایلخانی، غازان و اولجایتو، به شمار می رود. بدون تردید فعالیت های اجتماعی این وزیر مدبر و دانشمند در گرایش سلاطین متأخر ایلخانی به اعمال یک سلسله اقدامات اصلاح طلبانه خصوصاً در زمینه اقتصادی و توسعه شهر و روستا و تثبیت نظام مالیاتی به نحو کاملاً چشم گیری مؤثر بوده است. از این روی شایسته است فعالیتها...

استفاده از سیاق امری عقلایی بوده و حجیت آن از باب حجیت ظهور می‎باشد و مفسران از آن به طور گسترده و به صورت‎های گوناگون در فهم کلام الهی بهره می‎برند. این مقاله در پی بیان قرینیت سیاق در فهم کلام الهی از منظر علامه محمد حسین فضل الله می‎باشد. از نظر ایشان سیاق را می‎توان به چهار دسته سیاق کلمه، سیاق آیات، سیاق سوره و سیاق قرآنی تقسیم کرد. هر یک از این اقسام کاربردهای فراوانی در تفسیر «من وحی ال...

چکیده تفسیر قرآن پیوسته از دریچه نگرش های متفاوت نظر شده است به طوری که کاوش در هر یک از این رویکردها می تواند در بهره گیری صحیح از تفاسیر، سودمند باشد. این نوشتار با عنوان بررسی روش تفسیری من وحی القرآن اثر محمد حسین فضل الله در این مسیر گام برمی دارد. من وحی القرآن، در فضایی سامان یافته که نهضت بیداری اسلامی با رویکرد به مسائل اجتماعی، گفتمان حاکم در میان اندیشمندان مسلمان به شمار می رود. م...

برای گذار از جامعه ای که دچار بحران شده است صاحب نظران آن جامعه باید مبانی لازم برای تحول و توسعه را ترسیم و ابلاغ نمایند. یکی از پایه های توسعه نیز تشخیص و تمیز حق و تکلیف در جامعه است که عمدتاً مورد غفلت واقع می شود. در این مقاله به مقایسه مبانی حق و تکلیف از دیدگاه شیخ فضل الله نوری و علامه نایینی پرداخته شده است؛ حق و تکلیف حاکم نسبت به مردم و حق و تکلیف مردم نسبت به حاکم. هدف از این مقایسه،...