زهرا خیراللهی*     این نوشتار، درصدد بیان راهکارهای حیاتی دین ونقش آن در سرنوشت فردی واجتماعی انسان است. وهمچنین مکانیزم حساس عقل در قلمرو دین مورد بررسی وتحلیل قرار می‌گیرد. در بخشی آسیب شناسی عقل ودین مورد تحلیل قرار گرفته و در بخشی دیگر، به رابطه تنگاتنگ آن دو پرداخته شده است. همچنین حجیّت ذاتی عقل ووحی مورد بحث قرار گرفته و تعهد دینی...

این مقاله دو هدف را دنبال می کند: یکی شرح چگونگی افول مرتبه عقل و تغییر نقش آن و دیگری تبیین ضرورت بازتعریف عقل و نقش آن در شکل گیری تحولات نظام آموزشی. بدین منظور رابطه تحولات علم با تغییرات پدید آمده در جایگاه و قلمرو عقل شرح داده می شود. لحاظ کردن عقل به مثابه یک حقیقت نفس الامری و برداشت متافیزیکی از آن همچون هوشمندی جاری در تمام جهان، نقش تعیین کننده ای به عقل در ارزیابی، تعیین ملاکات ترجی...

عقل و عقلانیت یکی از مهمترین مفاهیمی است که همواره مورد توجه بشر از جمله پیروان ادیان الهی بوده است. نسبت عقل و وحی ، قلمرو ادراکات و اعتبار حکم عقل در منظر دین، از چالش های جدی مورد بحث در بین اندیشمندان مسلمان در طول تاریخ بوده است. در بین شیعیان و براساس آموزه های ائمه (ع) عقل از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده و کاوش های عقلی و فلسفی در کسب معارف دینی مورد تاکید بوده است. در این پژوهش به محض...

شناخت قلمرو کارآیى دین در زندگى فارغ از انگیزه‌هاى انسانى از نگاه علامه طباطبایى مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.  نویسنده، با طرح پرسشهایى راجع به نقش و کارکرد دین در زندگى اجتماعى از ضرورت شناخت دو مقوله انسان و دین براى پاسخ به آن پرسشها سخن گفته است. سپس دیدگاه انسان شناختى علامه طباطبایى را در سه محور فطرت، عقل و سعادت مطرح نموده، به این نتیجه مى‌رسد که ویژگى فطرت آدمى عقل اوست و عقل به ت...

مقایسه‌ی قلمروی شناخت عقل نظری و محدودیت‌های آن در سه بخش، صورت گرفته است. اول، ثابت و ازلی‌بودن یا مخلوق و مجعول‌‌بودن اصول و احکام عقلی که به‌نظر ملاصدرا، اصول عقلی فی‌نفسه ثابت و ازلی هستند، اما ازنظر دکارت، این اصول، مخلوق و تحت‌اراده‌ی خداوند هستند. دوم، محدودیت عقل در شناخت خداوند که ازنظر ملاصدرا، درک مفهومی عقلی و مابه‌ازائی از خداوند نمی‌توان داشت. وی راه حقیقی شناخت خداوند را شهود می‌...

پرسش از رویکرد فلسفی و معرفتی جریان‌های ایدئولوژیک و تبیین موضع آنها دربارة عقل و ارزشِ معرفت‌شناختی آن، از دغدغه‌های موجود و در خور تأمل پژوهشگران در قلمرو فلسفه دین است. اهمیت معرفت‌شناختی این مسئله درباره جنبش‌های دینی عمدتاَ به دلیل مفروضاتی، مانند نسبت و جایگاه عناصرِ فاخرِ «نقل» و «عقل»، مسئله «کاشفیت» و «صدق و کذب» در هندسة معرفتی و کار ویژه‌های آنها در قلمرو معرفتی است. این موضوع اخیراً از آ...

این رساله عهده دار بیان قلمرو دین از دیدگاه علامه طباطبائی است. چون قلمرو دین بسیار گسترده است آن را در چند مورد از دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار می دهیم و آن را طی چند فصل بیان می کنیم. فصل اول که شامل سابقه و ضرورت انجام تحقیق تعریف مساله پرسش های تحقیق روش انجام تحقیق فرضیه ها و کلیدواژه ها ضرورت بحث از تعریف دین موانع و مشکلات تعریف دین معنی دین در قرآن دین در روایات تعاریف متفکرین غربی از د...

هدف:هدف این نوشتار، تطبیق و بررسی نسبت عقل و دین از دیدگاه آیت‌الله جوادی ‌آملی و برتراند راسل بود و با تکیه بر آرای آیت‌الله جوادی آملی دیدگاههای راسل نقد و ارزیابی شد. روش: روش این مقاله، کتابخانه‌ای بود و با تحلیل داده‌ها از آثار استاد جوادی ‌آملی و راسل انجام شد. یافته‌ها: راسل عقل را متعارض با دین معرفی کرد و نگاهی تاریخ‌گرایانه در رابطه عقل و دین داشت؛ اما آیت‌الله جوادی ‌آملی عقل و دین ر...

قلمرو حکومت عقل بر رد و قبول امور آیا ادیان را نیز در بر می گیرد؟ آیا ایمان حاصل برهان و استدلال است یا منشاء دیگری دارد؟ اگر در ایمان به برهان عقلی نیازی نیست پس منشاء آن چیست؟ در این مقاله پس از بحثی اجمالی در این مقولات به بررسی و نقد نظرات ابن جوزی پرداخته شده است. ابن جوزی – واعظ ، مفسر و فقیه حنبلی – با تأکید بر لزوم عقل و استدلال برای وصول به اعتقاد دینی ، کتاب تلبیس ابلیس را آغاز می ک...

«آزادى» را می‌توان از مفاهیمى دانست که علی­رغم سوءاستفاده‌های بسیار از آن، همچنان به عنوان واژه‏اى مثبت در فرهنگها و جوامع مختلف و در تضارب افکار و اندیشه‌های بشری و با الفاظ متفاوت رواج دارد و همگان بیش از هر چیز دیگر به آن تعلق خاطر دارند و براى نیل و وصول به آن عزیزترین سرمایه‌های خویش را تقدیم می‌کنند. با تمام علاقه­ای که بشر به این مفهوم بلندمرتبه دارد، این مفهوم در مقام ثبوت (وجود اختیار ...