لزوم اتخاذ رویکردی تاریخی ، یکی از اصول مهم در تحلیل اصطلاحات تاریخی در حوزه متون قرآنی و حدیثی است. آسیب عدم توجه به تمایز کاربرد اصطلاحی و غیراصطلاحی یک واژه، یکی از مهمترین آسیبها در مباحث پیشینه شناسی برای این نوع موضوعات است. معمولا ذهن پژوهشگر برای پررنگ نشاندادن پیشینه، سعی دارد تا بدون توجه به این تمایز و با جمعآوری هرگونه کاربردی از لفظ، به قطور کردن پیشینه معنای اصطلاحی مورد نظر کمک ب...

در قرآن کریم، ماده «شک» 15 بار به کار رفته است. این واژه در 6 مورد با صفت «مریب» آمده است. اشتراک لفظی این واژه در کاربرد قرآنی «شک» و استعمال زبان فارسی «شک»، زمینه لغزندگی‌ها در فهم معنای این کلمه در قرآن کریم شده است. به دلیل تعلق زمانی کاربرد قرآنی، تلقی اصطلاحی از واژه «شک» (به‌مثابه اصطلاحی شکل‌یافته در حوزه فقه و اعتقادات) وجود نداشته است، درنتیجه پرسشی مبنی بر چیستی معنای آن در کاربردها...

کفالت به لحاظ حقوقی به معنای تعهد به احضار دیگری است‌. کفالت در دعوای کیفری به معنای آن است که از محکوم یا متهم خواسته شود تا کسی را به عنوان کفیل به دادگاه معرفی کند تا حضور متهم یا محکوم بدین وسیله تضمین شود‌. روایاتی که از کفالت در حد نهی می‌کند، اغلب ناظر به حدود اصطلاحی تفسیر شده‌اند‌. این مقاله با بررسی تحلیلی موضوع نتیجه می‌گیرد که اولاً، با توجه به ابهام‌های فراوان مفهومی، قاعده قلمدادکر...

بداء آموزه ای مهم در مذهب شیعه امامیه به شمار می رود. اهل تسنن، گویی، در کتب اعتقادی روایی خود این آموزه را بدعتی آشکار در مبانی اعتقادی اسلام انگاشته و آن را مورد رد و انکار قرار داده اند. امامیه بر این باور است که تبیین درست و حقیقی بداء می تواند راه را برای پذیرش آن از سوی تمامی مسلمانان بویژه اهل تسنن هموار سازد. بر این اساس تلاش های چشمگیری در رسیدن به این هدف از خود نشان داده است. در این ...

دشواری تعریف و تحدید معنای اصطلاحی مشارکت به اندازه ای است که گاه تا حد وارونگی و تضاد پیش می رود. این نوشته در چند صفحه نخست کوشیده است هم معنایی و نا هم معنایی، هم معنایی ناقص و کامل لغوی واژه مشارکت را با برخی واژگان مترادف و متباین همچون انبازی، خود یاری، همکاری، تعاون، معاونت، کمک، همیاری، دگریاری و یاریگری را در زبان فارسی مشخص سازد. سپس با گذر از سطح معانی لغوی واژگان، در پی راه یابی به ...

یکی از عمیق‌ترین نیازهای ما، حس هویت و تعلق است. پیوستگی انسان به منظر و چگونگی پیداکردن هویت در منظر و مکان یک نیاز مشترک میان انسان‌ها است. لذا منظر آن چیزی که ما به سادگی می‌بینیم نیست، بلکه روش نگاه کردن است : ما با چشمانمان منظر را می‌بینیم ولی با ذهنمان آن را تفسیر می‌کنیم و ارزش‌ها را با دلایل ناملموس (معنوی) به آن (منظر) نسبت می‌دهیم. بدین جهت منظر می‌تواند به عنوان یک ساختار فرهنگی که ...

یکی از رویکردهای هستی شناسانه و انسان شناسانه ی حکمت متعالیه به تحلیل نحوه فاعلیت انسان مربوط است. با تبیین این مکتب هر فعلی که از انسان سر می زند لاجرم در یک سیر ضروری علی معلولی قرار می گیرد تا نهایتاً به مسبب الاسباب می رسد. در عین حال فیلسوفان قائلند که انسان در فعل خود مختار است چون تعریف فلسفی قدرت درباره ی وی صدق می کند. میرزای نائینی و تابعان وی این توضیحات حکمت متعالیه را به چالش کشیده ...

هر زبان علاوه بر واژگانی که دارای معنای مشخص است، ساخت های زبانی دیگری دارد که در بیشتر موارد ترجمه لفظی آن ها وافی به مقصود نیست. تعبیرهای اصطلاحی نیز چون مثل ها و اصطلاحات از آن جمله بوده و همواره یکی از دشواری های ترجمه به شمار می رود. تعبیرهای اصطلاحی مجموعه کلماتی است که معنای آن غیر از معنای لغوی تک تک کلمات تشکیل دهنده آن باشد. این معنای تعبیر با اتفاق نظر اهل آن زبان به وجود می آید. رسا...

حجاب دستوری قرآنی و تکلیفی دینی است که به واسطه ماهیت اجتماعی آن، فراتر از ادای تکلیف فردی توسط دین‏مداران، هنجاری لازم‏الاجرا در جامعه دینی محسوب می­شود. تتبع در منابع نشان می­دهد که زنان در عموم ادوار و جوامع داشتن پوشش را رعایت می‏کرده­اند؛ اما حجاب (به معنای پوشش زن در برابر نامحرم با ملاحظه اعلام شده آن) از احکام تأسیسی اسلام است. از این رو تبیین حدود و ثغور مفهوم حجاب تنها با تکیه بر نصوص...

«ترتیل» که در قرآن و در خصوص نحوه خواندن قرآن در دو موضع قرآنی به‌کار رفته، از دیرباز اصطلاحی کلیدی و مرجع برای ارزیابی درستی و نادرستی خواندن قرآن شد و این در حالی است که هم در تعریف ترتیل و هم در عمل و مصداق آن اختلاف شده است؛ هرچند همه مدعی آن‌اند که تعریف و عمل آنها متجلی در قرائت قرآن، مصداق ترتیل است. امّا همچنان این پرسش‌ها مطرح است که حقیقت تعریف ترتیل و مراد از آن عملاً چیست. در این مقا...