ابوالفرج شاعری مداح است که در مدح ممدوحان خود از هیچ اغراق و غلوی خودداری نکرده است.وی با قرآن و معارف دینی کاملاَ آشنایی دارد و کمتر به اساطیر و قهرمانان ایران باستان توجه دارد و اگر در جایی از آن ها نامی برده است مقام آن ها را از ممدوحان خود پست تر قرار داده است. بیشتر مضامین به کار رفته در اشعار ابوالفرج دور از دسترس هستند و برای باز سازی آن ها نیاز به تخیلی قوی است.

مهدویت بیشتر به عنوان آموزه‌ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده‌های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کرده‌ایم. در ادامه، مهدویت در سده‌های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن‌گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و ت...

رساله ی اوصاف الاشراف یکی از رساله های با اهمیت خواجه نصیر الدین و از طرفی از رساله های با اهمیت تر در عرفان اسلامی خصوصاً عرفان عملی است. اوصاف الاشراف به روشنی مباحث عرفان و تصوف را به زیبایی و شیوایی و فصاحت بیان کرده است. از ایمان و ثبات شروع شده و توضیح و تفسیر بسیار زیبا و عالمانه ای تا مرتبه ی فنا فی الله و ذوب شدن در حقیقت وجود حضرت حق داشته است. نگاه زیبای او به این مراتب، جایگاه بسیار ...

در این جستار کوشش بعمل آمده تا به اختصار؛ دورۀ درخشان تصوف و عرفان عصر باباطاهر (سدۀ پنجم) ارایه شود. مطالب مقاله در سه بخش گفته آمده است که عنوان های آن ها به قرار زیرین است: الف)- معرفی شخص باباطاهر و بررسی عرفان و تصوف سدۀ پنجم. این بخش خود در سه قسمت نگاشته آمده است که عناوین آن ها چنین است: 1- معنی عرفات و تفاوت آن با تصوف 20 بیان این نکته که دانش عرفان، دانش شخصی (علم حضوری) است، بنابراین...

قلندریه یکی از جریانهایی است که اکثر محققان بر این باورند در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم شکل گرفته ، هر چند زمان دقیق پدید آمدن آن کاملا روشن نیست. قلندران بدون شک پیش از سنایی غزنوی نیز وجود داشته اند ، اما نخستین بار در قلندریات حکیم سنایی به صورت عنصری تصویری مطرح شده اند و با عطار و مولانا و حافظ ارج و منزلتی والا یافته اند.این پایان نامه در شش فصل تنظیم شده است. فصل اول پس از مقدمه و ...

مضامین خمریه و ساقی گری و باده نوشی در شعر فارسی تا پایان سدة پنجم هجری ، همان شراب انگوریو می و می گساری در مفهوم واقعی و دنیوی آن است . با ورود  تصوف و اصطلاحات مربوط بدان ، از قرن ششمبه بعد این گونه مضامین در معانی دیگری به کار برده شده هر چند که شاعران سدة ششم نیز گاهی در اینشیوه اشعاری سروده اند .پیدایش سبک تازه در سرودن اشعار خمریه در دورة مغول با افول دولت سلجوقیان میس ر گردید، علّت فوق...

تصوف که در آغاز شامل مفاهیمی خشک و ریاضتهایی سخت بود، در قرن سوم با پذیرفتن «محبت» به عنوان یکی از ارکان محوری، رنگ عاشقانه پذیرفت. با ورود عرفان و تصوف به عرصه ادبیات، گروهی به تدوین اصول تصوف عابدانه در آثارشان می پردازند و عده ای آثاری سراسر عرفانی همراه با شور و شوق عاشقانه پدید می آورند. در این میان حافظ مبدع مکتبی است که از اصول عرفان عاشقانه به همراه نگاهی انتقادی به تصوف عابدانه شکل گرف...

میرسیدعلی همدانی، عارف، صوفی، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم هجری قمری و از مبلغان عمده دین مبین اسلام در آسیای مرکزی است که در ترویج تصوف در این ناحیه نقشی برجسته داشته است. در این مقاله که با هدف تبیین نقش سیدعلی همدانی در ترویج تصوف در آسیای مرکزی به نگارش درآمده، ابتدا تاریخچۀ پیدایش تصوف به اختصار بازگو شده است. گرایش به تصوف در ماوراء النهر و شکل گیری سلسله های صوفیانه در این منطقه بررسی و م...

چکیده شیخ احمد جام نامقی ملقّب به ژنده پیل (440- 536) یکی از مشایخ بزرگ و در عین حال بحث انگیز تاریخ عرفان و تصوّف است. از دوران کودکی و نوجوانی او اطّلاعی در دست نیست، بجز اینکه وی دوران جوانی خود را به باده نوشی و عشرت طلبی گذراند؛ امّا در بیست و دو سالگی بر اثر بارقه ای الهی توبه کرد و پس از توبه نصوح خویش، هجده سال در کوههای اطراف جام به زهد و ریاضت پرداخت. او پس از این دوره طولانیِ عزلت و ریاض...

چگونگی کاربرد عناصر طبیعت در دوره های مختلف شعر فارسی متفاوت است و نوع رویکرد شاعران به طبیعت، از مولفه هایی است که در گزینش معنی، صورخیال و زبان شعر آن ها نقشی تعیین کننده دارد. در این پایان نامه که با شیوه توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است، به طبیعت و چگونگی کاربرد عناصر طبیعی در اشعار شاعران بی دیوان قرون سوم تا پنجم هجری قمری پرداخته شده و ضمن آن، چگونگی تأثیر این رویکرد را بر مولفه های شعر ا...