چکیده قرن چهارم هجری را می‌توان عصر طلایی جهان اسلام به‌خصوص برای شیعیان به حساب آورد؛ چراکه از اواخر قرن سوم، شیعیان توان بروز و ظهور اجتماعی یافتند و برخی فرقه‌های شیعه حکومت‌هایی با نام حکومت شیعی تأسیس کردند که نمونه برجسته آن فاطمیان بودند. فاطمیان پس از نفوذ در شمال افریقا، مصر و شام و یمن دایره نفوذ خود را تا حجاز گستراندند و بر بخش‌هایی از دریای مدیترانه نیز حاکم شدند و سیسیل را تصرف ک...

رشد جریان های شیعی همواره یکی از دل نگرانی های حکومت ها در منطقه راهبردی شامات ـ شامل سرزمین های فعلی سوریه، لبنان، فلسطین و اردن ـ از قرون نخست اسلامی به این سو بوده است. حاکمان این منطقه از زمان اتابکان زنگی (521ـ624هـ .ق) تا پایان عصر ممالیک (650ـ922هـ .ق) بخشی از سیاست خود برای تقویت مذاهب اهل سنت را در قالب مدرسه سازی دنبال کردند. این امر به رشد علوم نقلی و ـ به دلیل فقدان پویایی لازم ـ به...

خاندان اشعری ، مهم ترین قبیله از اعراب یمنی تباری بودند که به قم هجرت کردند و عامل اصلی گسترش تشیع در سرزمین ایران و بالاخص در شهر قم بودند. فشارهای سیاسی وارد بر خاندان اشعری از سوی حاکمان اموی و عباسی ، آنان را بر آن داشت تا از یمن به سرزمینی امن مهاجرت کرده و دولت شهر شیعی یا به عبارتی دولت شهر اشعریان را بنیان گذاری کنند ؛ تا بتوانند به اهداف خود در جهت گسترش تشیع و ترویج معارف مذهب شیعی نا...

بررسی مدارس شیعی در چهار قرن اول هجری محدود به جهان اسلام نبود ، بلکه بیشتر در محدوده تجمع و زندگی شیعیان جلوه گر بوده است . شیعیان بنا به وضعیت خاص خود که از جانب حکومت های وقت مورد تعقیب و شکنجه و قتل قرار می گرفتند نوع خاصی از آموزش ها را به وجود آوردند . این آموزه ها از الگوی تبلیغات و تکیه ها توسط افراد با سواد انجام می گرفت و شامل قرآن ، فقه ، حدیث و تفسیر و رجال و کلام می گردید . به جز چ...

عصر امام صادق (ع) از پر فراز و نشیب ترین دوران تاریخ اسلام و عصر تحولات سرنوشت ساز سیاسی ـ مذهبی است. اوج تبه کاری کارگزارانی چون حجاج، شکل گیری نهضت‏ها و قیام های شیعی به وسیله زید و فرزندان او و نوادگان امام حسن (ع)، شورشهای پی در پی خوارج، تنازعات درون حزبی امویان و تقابل با عباسیان و انتقال قدرت به ایشان، فعالیت فرقه‏ های شیعی غلات، کیسانیه، زیدیه و پیدایش مذاهب فقهی و کلامی اهل سنت از مهم‏...

با روی کار آمدن حکومت صفوی به عنوان مهمترین حکومت شیعی ایرانی، فضای فکری و فرهنگی ایران به کلّی متحوّل شد. شاهان صفوی که عمدتاً در کنار جایگاه سیاسی، خود را رهبر دینی نیز می دانستند در گسترش اندیشه تشیّع بسیار کوشیدند و گاه کار را به افراط کشاندند. بروز این تلاش را می توان در جای جای آثار علمی این دوره نیز یافت؛ بررسی آثار فارسی علاّمه مجلسی به عنوان اصلی ترین چهره دینی این دوره از دریچه سبک شناسی ب...

مشروعیت یا عدم مشروعیت حکومتها در جهان اسلام یکی از مباحث نظری مهمعلماء و اندیشمندان مسلمان بوده است. هر کدام از فرق مختلف از دیدگاه خود بحثمشروعیت را مورد توجه و بررسی قرار دادهاند. برای حکومتگران نیز ایجاد مشروعیتبرای حکومت یکی از دغدغههای مهم بوده است.بسیاری از علماء اهل سنت به بهانه جلوگیری از اختلافات و جنگهای داخلی، درجهت تثبیت وضعیت موجود گام برداشته و از خلافت و حکومتهای مستقر حمایتکرده...

سال‏های پس از انقلاب مشروطیت ایران یکی از دوره ‏ه ای اساسی تبیین و تطور اندیشه سیاسی شیعه به شمار می‏ آید که فرآیند تاریخی ادبیات شیعه را وارد مرحله جدیدی کرد و موجب شد تا دانشوران و متفکران دینی، کاوشی بنیادین، به منظور پاسخ گویی به شرایط جدید را آغاز نمایند؛ اما مهم ‏ترین کوشش در جهت پاسخ به بحران نظری و خلأ تئوریک موجود در عرصه حکومت را امام خمینی قدس‏ سره انجام داد. طرح نظریه ایجابی ایشان د...

این مقاله به بررسی مسئولیت حکومت اسلامی در آموزش و پرورش رسمی پرداخته و روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله روش اجتهادی رایج در فقه شیعی است. نویسنده در این مقاله موضوع را از زوایای مختلف تبیین، و آرا و نظرات گوناگون در این زمینه را مطرح و نقد کرده و در پایان، نظر خود را ارائه کرده است. این مقاله نشان می دهد که دربارة نقش حکومت اسلامی در آموزش و پرورش رسمی دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی معت...

دولت فاطمیان و آل­بویه تقریباً به طور هم زمان به ظهور رسیدند.وجه عمدۀ اشتراک آنها ـ علی­رغم تفوّق مذهب تسنن در سرزمین­های اسلامی ـ تبلیغات شیعی بوده است. فاطمیان با استفاده از داعیان خود،   فعالیت­های مذهبی وسیعی آغاز کردند؛ اگر چه نتوانستند دامنۀ حکومت سیاسی خود را از مصر و شام فراتر نهند. با نفوذ و حضور آل­بویه در خلافت عباسی، مکاتباتی بین ایشان و دولت فاطمی صورت گرفت و این تعامل و تبادل مذهبی،...