دوران وزارت خواجه نظام‎الملک طوسی و حکومت سلطان ملکشاه سلجوقی را می‎توان عصر طلایی سلجوقیان دانست. اما، این ساختار در درون خود با مشکلاتی مواجه بود و آن رقابت دو گروه از دیوان‎سالاران خراسانی و عراقی با هم بود. در پایان عمر نظام‎الملک، گروه مخالف او، که عراقی‎ها بودند، موفق شدند قدرت را به‎دست‎گرفته و خواجه نظام‎الملک و طرفداران خراسانی او را از قدرت حذف کنند. با مرگ ملکشاه و جنگ‎های جانشینی، ا...

عنصر مهم دین و باورهای مذهبی یکی از عناصر­ اصلی، در شکل‌گیری شهرهای­اسلامی است. وجه مادّی این عنصر، در اشکالی نظیر معماری مساجد و آرامگاه‌ها و مدارس مذهبی نمود می‌یابد. پیدایش و تکامل فرقه‌های اسلامی در تاریخ ایران، موجب شده است تا این مهم، نقش موثری در شکل‌گیری و توسعه بافت شهرها ایفا کند. در این نوشتار که به نمونه پژوهی شهر اصفهان از ابتدای خلافت عباسی تا پایان حکومت سلجوقی می‌پردازد، تلاش شده...

در دوره سلجوقیان نهاد وزارت به عنوان یک عنصر ثبات بر نیروهای مختلف وپراکنده که به صورت داخلی و خارجی در کار بودند نظارت می کرد. این نهاد بازوی کشوری حکومت به شمار می رفت ، وزارت در دوره سلجوقی یکی از نهاد های جا افتاده حکومت اسلامی محسوب می شد و وزیر محور دستگاه حکومتی و از قدرت زیادی بر خودار بود وی به عنوان نایب سلطان عهده دار تمام جنبه های تشکیلات کشوری بود و مسؤلیت زیادی داشت وظایف مالی، نظ...

مفهوم جنگ در قلمرو ایران اغلب با تغییراتی در نظام فکری و معنایی رو به رو بوده است که این امر در دوره سلجوقیان به دلیل ورود ساختار و نظام فکری ایلی آن ها در قلمرو حکومتی صورت گرفته است. مفهوم جنگ در قلمرو ایران پیش از اسلام اغلب به معنای عامل برقراری نظم تصویر شده است، ولیکن این مفهوم بعدها در ترکیب با امر مذهبی در قالب عامل برقراری عدالت بازتعریف می شود. در عصر سلجوقی مفهوم جنگ با توجه به اندیش...

مسئله ی فساد از دیدگاه خواجه نظام الملک توسی، وزیر مقتدر ملک شاه سلجوقی موضوع مورد بررسی این مقاله است. خواجه نظام الملک در کتاب سیاست نامه ، دیدگاه های خود را در خصوص ساختار حکومتی مطلوب بیان و مشکلات موجود در ساختار سیاسی و اداری سلجوقیان را بازگو می کند. بر اساس دیدگاه خواجه نظام الملک در کتاب سیاستنامه، موضوع فساد در چهار سرفصل فساد سیاسی، اداری، دینی و اجتماعی بررسی می شود و در هر سرفصل، ع...

اصفهان از صدر اسلام نقش مهمّی در تحوّلات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور داشت و در دوره­هایی از جمله، عصر سلجوقی به عنوان مرکز حکومت برگزیده شد. در عصر سلجوقی، گسترش راه­های ارتباطی اصفهان با نواحی دیگرِ به منظور سهولت مبادلات و دسترسی به تمامی قلمرو حکومت ضرورت بیش­تری یافت. به تبع آن، بر شمار بناهای خدماتی، نظامی و تجاری میان­راهی افزوده شد؛ چنان­که بناهای قدیمی بازسازی و بناهایی نیز از نو...

هدف این پژوهش بررسی زمینه ها و شرایط قدرت گیری گرجستان در عصر دوم سلجوقی است که به تهاجم گسترده ی حکومت باگراتیان گرجی به منطقه ی آذربایجان منجر شد. یکی اهداف اساسی پادشاهی گرجستان، بعد از سرکوب و انسجام اشرافیت زمین دار محلی و سر و سامان دادن به اوضاع آشفته ی سیاسی و اقتصادی داخلی گرجستان، به کار گیری سیاست توسعه ی ارضی در سرزمین های اسلامی بود؛ اقدامی که کشمکش های داخلی حاکم در عراق عجم و ایا...

چکیده تحولات سیاسی و اجتماعی در آغاز قرن پنجم هجری منجر به ظهور ترکمنان غز در ایران گشت. تضعیف غزنویان در شرق، موجب قدرت یابی سلجوقیان به سرکردگی طغرل گشت. آنها به صورت نیروهای پر توان حامی خلافت عباسی ظاهر شدند. و خلافت رو به زوال عباسی را از زیر فشار آل بویه بیرون آوردند. مناسبات بین سلجوقیان و خلافت عباسی، منازعه ای طولانی و فرسایشی بود که از همان عصر طغرل شروع شد در زمان الب ارسلان و ملکش...

مهاجرت ترکان سلجوقی و تشکیل اولین حکومت با منشاء ایلی، سرآغاز تحولات شگرف در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بود. ترکمانان عراقی، طلایه داران این مهاجرت، به دلیل نفوذشان در منطقه عراق عجم به عراقی مشهور شدند. ماهیت و ریشه های نژادی این گروه و ارتباط­شان با سلاجقه از دو دیدگاه قابل بررسی است. گروهی از مورخان آنان را از اتباع اسرائیل، پسر سلجوق، می­دانند که پس از اسارت او به دست محمود غزنوی به ایران مها...