بحث دربارة علم خداوند از مهمترین مسائل فلسفه والهیات است. فلاسفه بزرگ در مورد علم خداوند نسبت به ذات خود واشیاء آراء متخالف ومتضادی ابراز نموده اند. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از متون اصلی آثار افلاطون نظر وی درباره علم الهی بررسی شود. برهمین اساس بخشهایی از محاورات پارامنیدس،سوفسطایی، جمهوری وتیمائوس گزینش شده ومورد تفسیر وارزیابی قرار گرفته است. در این میان ضمن اشاره به نظرات مفسران ...

موضوع « بداء » از جمله مباحثی است که در سه علم فلسفه، کلام و اصول فقه کاربرد دارد. در حوزه کلام، به دنبال طرح مباحث مربوط به علم و اراده الهی، این موضوع مطرح می‌گردد. بداء از معتقدات‌ امامیه‌ است‌ و سایر فرق به آن تصریح نداشته و گاهی اعلام مخالفت نیز نموده‌اند اما ناخواسته به محتوای آن اعتراف داشته‌اند. از این رو پیوند بداء با اراده الهی از لحاظ معناشناختی نزد تشیّع، مورد بررسی قرار گرفت و معلوم...

علم الهی به ماسوا، در دو حیطۀ «پیش از خَلق» و «پس از خَلق»، مورد کنکاش‌های علمی فراوان قرار گرفته است. در این دو حیطه، صفتِ «علم الهی به مخلوقات متکثّر، پیش از خلق آن‌ها»، به جهت آن‌که از صفات ذاتی بوده و ذات الهی نیز بسیط و در نهایتِ صرافت است، بیشتر مورد توجه بوده است؛ زیرا اثبات علمِ پیشین به مخلوقاتِ متکثّر در عین بساطتِ ذات، در ابتدا و ظاهر امر، متناقض‌نما جلوه کرده و از همین‌رو، در این بستر، دیدگا...

علم پیشین خداوند و چگونگی پیوند آن با اختیار، از جمله مسائلی است که از دیر باز در کلام و فلسفه‌اسلامی و نیز در کلام و فلسفه مسیحی‌ و یهودی مطرح بوده است. برای حل مشکل چه در جهان غرب و چه در جهان اسلام، راه‌های گوناگونی پیموده شده است. در این مقاله مهم‌تریناین راه‌ها مورد بحث قرار خواهد گرفت و خواهیم دید در زمانه ما کدامیک از اندیشمندان از چه راه حلی دفاع می‌کنند و نقاط قوت و ضعف هر یک از این رو...

یکی از صفات موثر در فاعلیت فاعل صفت علم  است که در این مقاله نقش آن از حیث امکان و چگونگی آن در فاعلیت خداوند مورد بررسی قرار می گیرد. در تبیین اصل تاثیر و چگونگی آن بین متکلمان و فلاسفه دیدگاه های مختلفی وجود دارد. در این مقاله بعد از بحث از اصل امکان نقش علم در فاعلیت، پنج دیدگاه (فاعلیت بالقصد، بالعنایه، بالرضا، بالعنایه و بالتجلی) در باره چگونگی آن مورد تحلیل قرار می گیرد. نویسنده هم چنین ت...

تحقیق حاضر، بررسی عدل الهی و لوازم آن از دیدگاه قاضی عبدالجبار است . قاضی عبدالجبار یکی از بزرگان و عدل الهی یکی از اصول مهم معتزله است . در این تحقیق چند موضوع مورد توجه قرار می گیرد: الف : رابطه بین عدل الهی و حسن و قبح عقلی. ب : رابطه بین عدل الهی و شرور. ج: رابطه بین عدل الهی و نبوات و شرایع. د: رابطه بین عدل الهی و جبر و اختیار. و: رابطه بین عدل الهی و معاد.

شیخ محمود شبستری از عرفای برجسته ی ایرانی با خلق آثاری چون گلشن راز جایگاه فاخری در ادبیات عرفانی یافته و گاه دیدگاه های تازه ای در این حوزه مطرح نموده است . نظریه ی اعیان ثابته یکی از همین دیدگاه هاست که در آثار شبستری تحت عنوان « عدم» از آن یاد شده است. اصطلاح «اعیان ثابته» از برساخته های ذهن وقّاد محی الدین بن عربی است و پس از او در میان پیروان وی ازجمله شیخ محمود شبستری مورد توجه قرارگرفته ا...

بحث جبر و اختیار یکی از مسائل مهم و معضلات فلسفی است. در طول تاریخ، فیلسوفان شرق و غرب در باب آن به تأملات بسیار پرداختند. فیلسوفان اسلامی در لابلای مباحث مربوط به کیفیات نفسانی، اصل علیت و صفات الهی به بحث دربارة این مسأله پرداختند. علامه طباطبائی، هم در آثار فلسفی خود و هم در تفسیر المیزان ابعاد مختلف جبر و اختیار را مورد بررسی و توجه قرار داده است. علامه با فطری دانستن مسألة اختیار در ابتداء...

ملاصدرا، از سویی با استناد به قاعدة «بسیط الحقیقة کُلُّ الاشیاء» و استفاده از اصل تشکیک خاصّ در وجود، علم تفصیلی پیشینی حقّ تعالی را اثبات می کند؛ و از دیگر سو، گاه مختار بودن انسان را مساوق با مرید بودن او، و گاه نیز با اتّکا به همان قاعدة «بسیط الحقیقة» ـ که علّیت را در قالب تجلّی تحلیل می¬کند ـ مرادف با فاعلیّتی هم-عرض با خداوند معنا می¬کند. در این نظام فلسفی، تعارض میان علم پیشین الهی و اختیار انسان...

ارسطو در کتاب باری ارمینیاس بحثی را دربارة تعیّن صدق گزاره های ناظر به آینده مطرح کرده است که از جمله بحث انگیزترین مباحث وی به شمار آمده است. وی با برشمردن توالی فاسد تعیّن صدق و یا کذب گزاره ای مانند «نبرد دریایی فردا در تنگه ها صورت خواهد گرفت»، نوعی عدم تعیّن و امکان را - موسوم به امکان استقبالی - در رویدادهای آینده اثبات می کند که رویدادهای مربوط به زمان حال و یا گذشته فاقد آن می باشند. بحث ا...