حکمت و عرفان در هر کشوری از کشورهای اسلامی، بخشی از شیرازۀ زندگی و فرهنگ و آیین آن جامعه را تشکیل می دهد. قرن هفتم ﻫ.ق (سیزدهم میلادی)، عصر طلایی تصوّف و اوج اندیشه های عرفان اسلامی است، به طوری که عرفای این دوره چون ابن عربی، صدرالدین قونوی، جلال الدین محمد بلخی (مولوی)، نجم کُبری و... تأثیر معنوی به سزایی در سرزمین های اسلامی گذاشته اند. خواجه افضل الدین محمد مرقی کاشانی نیز از عرفا و حکمای نیک...

یکی از پیشینیان محقّقان ادبی، یعنی ارسطو در خصوص نحوه تأثیر بیان شاعر در مضامین ادبی و عاطفی گفته است: عظمت بیان شاعر در این است که اصل تقلید و محاکات را ماهرانه نشان دهد، گروهی دیگر بر این عقیده اند که: شیوه طرح مطالب را از محتوای موضوع، مهم تر جلوه داده اند، چنان که فرمالیست های روسی، بحث ادبیات کلام (literatiness) را مطرح کرده اند. پس زبان ادبی، جز ظاهر الفاظ، شباهتی به زبان عادی ندارد، بنابر...

بلاغت سنتی، زیبایی شناسی آثار ادبی را تنها در سه حوزه ی علم بدیع، بیان و معانی بررسی می کند. این دیدگاه سنتی، ارزش زیبایی شناختی هر سروده یا نوشته ادبی را تنها آراسته بودن آن به آرایه ها و هنرهایی می داند که در سه قلمرو بدیع، بیان و معانی از آن ها سخن می رود. اما بلاغت جدید، معیار زیبایی اثر ادبی را علاوه بر این سه علم، در شاخص ها و مؤلفه های دیگری جست وجو می کند که موجب تمامیت و کلیت اثر و شال...

با بررسی آثار شفاهی تاجیکان آسیای میانه، محققان بر این باورند که فولکلور تاجیک تنوع بسیار رنگین و سابقة دیرین داشته است و آثاری ارزشمند و خلاق و آموزنده را دربر‌می‌گیرد. ادبیات عالمگیر تاجیک که بزرگ‌ترین نابغه‌ها و گنج‌های علم و هنر به گنجینة تمدن بشری افزودند، از «مادر علوم» یعنی فولکلور منشأ گرفته است. در ادبیات عامیانه یعنی فولکلور تاجیک، رباعی و دوبیتی پیش از انواع دیگر شعر رواج یافته و در ...

رباعی به‌دلیل ویژگی‎هایی که نسبت به سایر قالب‎های شعری داشته، ‏قرن‎ها مورد توجه ادیبان بوده است. یکی از این ویژگی‎ها دارا بودن وزن‎های متعدد ‏و متنوّع آن است؛ از طرفی دیگر، رباعی به‌عنوان قالبی که می‎تواند در برگیرنده‎ی ‏موضوعات و مضامین گوناگون باشد، همواره مورد توجّه اکثر شاعران قرار گرفته ‏است. با توجه به این مطلب، در این نوشتار، رباعیات خاقانی از لحاظ تنوّع عروضی ‏و موضوعی مورد بررسی قرار می‌گ...

در میان پژوهشهای مربوط به خیام، تحقیق در رباعیّات خیامانۀ دیگر شاعران، به‌ویژه رباعیّات خیامانۀ عطار مغفول مانده‌است. از میان آثار متعدد منسوب به عطار، نه اثر به عنوان آثار مسلم الصدور او شناخته شده است و مختارنامه از آن جمله است. با این که عطار شاعر و عارفی بزرگ و صاحب سبک بود اما آن چه در اشعار و آثار منثور دیده می‌شود اقتفا از سبک پیشینیان است. به همین ترتیب، در رباعیات مختارنامه نیز بهره‌گیری...

سبک و شیوه هر یک از شاعران در اشعارشان نهفته است. با مطالعه و بررسی آثار و اشعار شاعران می توان به شیوه سرایش آنان پی برد. بی­گمان برای شناخت شیوه شاعری خیام نیز باید در رباعیات وی تأمّل کنیم. هر چند وجود رباعیاتی که دیگران به خیام نسبت داده اند کار را بر پژوهنده دشوار می سازد، ولی به هر روی بهترین مأخذ برای بررسی سبک و شیوه شاعری خیام، رباعیاتی است که از وی به یادگار مانده است. از آن جا که یکی ...

رباعی های مهستی گنجه ای سرشار از مضامین و بُنمایه های غنایی است، برخی از آن­ها عبارتند از: شرح عشق، احوال عاشق و اوصاف معشوق(63%)؛ زبان شوخ و جسورانه به همراه طنزهای لطیف و توأم با ایهام (5/14%) که به تبیین افکار غنایی او منجر شده است؛ توصیفات طبیعت و بهره گیری از عناصر و اجزای آن (11%) که مهستی با این شیوه به پیشبرد توصیفات غنایی و بیان اوصاف معشوق پرداخته است، همچنین یکی دیگر از مهمترین مضامین...

جریانهای ادبی در طول تاریخ، تحت تاثیر پدیده های اجتماعی شکل گرفته اند. جنگ ایران و عراق به عنوان یک پدیده عظیم اجتماعی، با حضوری هشت ساله، به خوبی در شعر این مرز و بوم تاثیر گذاشته است. واژگان، اصطلاحات، و تعبیرات خاص جنگ و بازتاب مضامینی همچون شهید، شهادت، جانباز، آزاده و نیز انگیزشهای عاطفی فرزندان، همسران و خانواده ی شهدا، در شعر این عصر، نوع ادبی خاصی را پدید آورده است که از آن می توان به ؛...

یکی از موضوعات مهمّی که ذهن و اندیشه ی صاحبان فنّ را به خود مشغول داشته و باعث شکل گیری آثار ارزشمندی از سوی آنان گردیده، تأثیرپذیری شعرا و عرفا از مضامین، موضوعات شعری، عرفانی و خصایص سبکی پیشینیان است. عمر خیام نیشابوری به عنوان ریاضی دان، فیلسوف و طبیب که اشتهار جهانی و جاودانی دارد؛ از اخلاق (پیچیده و معماگونگی)واسرارجهان، ناپایداری عمر، رنج، مرگ، و خاطره ها و ترکیب آدمی در حلقوم مُشتَهی(آرزو-خ...