یگانه‌انگاشتن خدا و جهان در بنیاد اندیشة ابن‌عربی و اسپینوزا قرار دارد. ابن‌عربی با رویکردی عرفانی بدان می‌پردازد و نظریة وحدت وجود را مطرح می‌کند که طبق آن یگانه وجود حقیقی خداوند است و جهان چیزی جز تجلیات، اطوار، و شئون ذات حق تعالی نیست. اسپینوزا با رویکردی عقل‌گرایانه و فلسفی، به تحلیل نظریة وحدت جوهر می‌پردازد و بر این نظر است که خدا یگانه جوهر هستی است و جهان چیزی جز حالات برآمده از صفات ...

چکیده: مبانی هستی شناسی سنت گرایان بر اساس چیدمان طولی مراتب هستی و شرح ظهور کثرت از وحدت، اصل مهم اندیشه ی ایشان، یعنی وجود یک نمادگرایی یا سمبولیسم کلی را تبیین و اثبات می نماید. سمبولیسم در کنار موضوع و نحوه ی اجرای معنوی، یکی از ارکان اصلی هنر مقدس را تشکیل می دهد. کلیه ی مراتب هستی، حقایق بی صورت را بواسطه ی رمزپردازی در قالب هنر قدسی، مناسک، اسطوره ها و... به نمودمی رسانند. از منظر گنو...

  در باب تفسیر هستی و تحلیل مراتب عالَم‌، عالمِ مثال به عنوان مرتبه‏ای از مراتب سه‏گانه هستی در مکتب اشراقی و صدرایی مورد پذیرش قرار گرفته است‌‌. شیخ اشراق به جهت محال بودن انطباع صُور خیالی کبیر در صغیر طرح عالم مثال منفصل را وجهۀ همت خویش قرار داده و معتقد است قوۀ خیال انسان‌، مادی بوده و در ادراک صرفاً نقش اِعدادی دارد، به‏نحوی که نور اسفهبدی به نحو اشراقی صُور خیالی را در همان عالم مُثُل معلّقه می‏ب...

مسئله اراده و اختیار انسان و ارتباط آن با مسئله قضا الهی و مراتب آن در ساختار فکری حکمت متعالیه از برجستگی خاصی برخودار است. قضا الهی مبین انتساب همه عالم هستی در دو مرتبه علمی و عینی به حق‌تعالی است. چنانچه قضا الهی را ازنظر تطبیقی با عوالم کلی وجود، همان مرتبه صور عقلی محسوب می‌کنیم که ورای صور طبیعی و نفسانی است، این صور به‌عنوان مرتبه‌ای از مراتب علم الهی بوده و قضا علمی نامیده می‌شود، که د...

«هرم بزرگ هستی»، بنیادی‌ترین طرح وجودشناختی اندیشۀ سنتی است که بر اساس آن، هستی، مرکب از زنجیرۀ عظیمی از پیوندهای متوالی انگاشته می‌شود که در نظمی سلسله مراتبی، از ناقص‌ترین موجود تا کامل‌ترین آن­ها تداوم یافته است. قرائت‌های گونا‌گون از این طرح وجودشناختی که بر اساس تلقی‌های متفاوت از وجود و مراتب آن قوام یافته، به تلویح و یا به تصریح پیش‌فرض همۀ نظام‌های اسطوره‌ای، فلسفی، دینی، سیاسی و اجتماع...

مفهوم زمان علیرغم اینکه مفهومی ساده و روشن به نظر می رسد در عرصۀ تأملات عقلانی از مقولاتی پیچیده و نزاع بر انگیز بوده است. آیا تنها با حضور آدمی است که زمان مطرح می گردد و در نتیجه زمان تنها در ذهن آدمی وجود دارد ؟ به فرض وجود زمان در جهان خارج آیا وجودی جدا از دیگر موجودات دارد و یا از اوصاف آنهاست؟ در همان فرض آیا زمان به بعضی از مراتب هستی مربوط می شود یا همه آنها را در بر می گیرد؟ پرسش‌هایی...

آموزة حقیقت و رقیقت آموزه‌ای برهانی ـ عرفانی است که صدرا آن را با مطالعات میان‌رشته‌ای و تعمق در برخی متون کلیدی دینی به دست آورده و سپس، با کاربردی وسیع در تجزیه و تحلیل‌های مختلف فلسفی، آن را در تفسیر سایر متون دینی نیز استخدام کرده‌ است تا با آن فهمی درست و به دور از تنزیه صِرف و تشبیه محض در الهیات فلسفی و جهان‌بینی عقلانی ارائه دهد. بر اساس این آموزه، حداقل دو طبقة کلی برای موجودات قابل تصو...

«گوهر دین و دینداری» مسأله‌ای فلسفی- کلامی است که بستر آن مغرب و زمان رویش آن رنسانس می‌باشد. دو نظریه «تجربه دینی» و «حکمت خالده» از دیدگاههای مطرح در این زمینه‌اند. در نگرش اول گوهر دین، تجربه‌ای است که سبب می‌شود، فاعل آن تجربه، دیندار تلقی گردد و صدف مجموعه عقاید خواهد بود که با وصول به گوهر از آن استغناء حاصل می‌شود و در نظریه دوم دینْ دارای دو ساحت ظاهری و باطنی است و سطح باطنی آن توحیدی ...

هرچند نزد افلاطون نظریة منسجمی دربارة مسئلة شرّ دیده نمی­شود، اما در آثار او پاره­هایی هست که برای افلاطونیان بعدی، دستمایه­ای برای بسط و پرورش چنین نظریه­ای شد. پروکلوس، برجسته­ترین فیلسوف مکتب نوافلاطونی متأخر است که نظریه­اش به دیدگاه مرجع نوافلاطونیان دربارة مسئلة شرّ بدل شد. وی در مواجهه­ای انتقادی با پیشینیانش می­کوشد که شرح و تبیینی وحدت­انگار از اشارات افلاطون به مسئلة شرّ ارائه دهد. بر اس...

با توجه به اهمیت انسان شناسی در حکمت متعالیه صدرالمتألهین، نویسنده کوشیده است با توجه به مبانی فلسفی او را در هستی شناسی و معرفت شناسی حقیقت انسان از حیث جسم و جان یا روح و بدن معرفی کرده و تعامل نفس و بدن را از جهت هستی شناختی، یعنی پیمودن مراتب وجود و از حیث معرفت شناختی، یعنی جایگاه نفس و قوای حسی در معرفت و تأثیر معرفت بر نفس بررسی کند.حاصل این بررسی تعیین نقش معرفت در تکامل نفس و رسیدن به ...