فلسفه تفکرِ عقلی روش مند و نظام مند دربارۀ هر موضوعی است. یکی از موضوعات مورد علاقۀ فیلسوفان در طول تاریخ، عرفان یا تجربۀ عرفانی بوده است. عرفا در فرهنگ ها و سنت های گوناگون مدعی راه یافتن به باطن عالم و اسرار هستی بوده اند. برخی عارفان یافته های خود در تجربه های عرفانی را بیان کرده، تصویر خود از جهان و انسان را عرضه داشته اند. اینجاست که فیلسوفان وارد معرکه می شوند و به کنجکاوی و کاوش در چیستی ...

با توجه به تمایز معنایی دو مفهوم «فرهنگ» و «ارتباطات» صورت بندی فلسفۀ «فرهنگ و ارتباطات»، به عنوان فلسفۀ مضافِ بسیط، و دانش درجه اول، به فهم عمیق این موضوع میان رشته ای کمک به سزایی کرده و زمینه را برای مطالعات بعدی، با رویکرد اسلامی، برای دانشجویان، فراهم می کند. از آنجا که تاکنون در ادبیات علوم اجتماعی، فلسفه مفهوم ترکیبی «فرهنگ و ارتباطات» تنقیح نشده است، نگارنده در صدد است با عطف توجه به ادب...

ابن‌سینا در کنار مباحث نظری دربارۀ تجربه، در علوم طبیعی از جمله پزشکی، زیست‌شناسی و هواشناسی نیز به صورت عملی تجربه را به کار برده ‌است. او در مباحث نظری، احکامی را ناظر به شرایط حصول، مؤلفه‌ها و کارکرد معرفت تجربی بیان کرده ‌است که از جملۀ آنها می‌توان به لزوم مشاهدۀ حسی همراه با تکرار، یقینی بودن و کلیت مشروط معرفت تجربی و استفادۀ برهانی از معرفت تجربی اشاره کرد. اما بی‌توجهی نسبت به کار‌بست ...

طرح نظریۀ نسبیت آینشتاین، فیزیک نیوتنی را با دشواری های فراوانی روبرو کرد، چنان که برای اصلاح آن چاره ای نماند جز کنارگذاشتن و یا اصلاح برخی از بنیادی ترین مفاهیم، از جمله زمان و مکان. بسیاری بر این باورند که نسبیت ضربات جبران ناپذیری نیز بر فلسفۀ کانت وارد آورده است. با این همه، کسانی مانند کورت گودل (kurt gödel) کوشیده اند نسبیت را به گونه ای بخوانند که نه تنها به تناقض با فلسفۀ کانت نینجامد،...

میرسیدعلی همدانی راجع به طبیعت حیوانی، زندگی اجتماعی و سیاسی، و اخلاق و آداب آدمیان اندیشه های جالب توجه دارد. اندیشه های ایشان دربارۀ این مباحث در رساله های «ذخیره الملوک»، «آداب المشایخ»، و «مکارم الاخلاق» منعکس شده اند. در این مقاله، عقاید اجتماعی، سیاسی و اخلاقی میرسیدعلی با تکیه بر آثار او مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از تحلیل وجوه گوناگون نظریات اجتماعی و سیاسی سیدعلی همدانی می توان پ...

اهتمامِ اصلیِ من در این نوشتار، البته هم راستا با بررسیِ گام به گامِ کتاب «مباحثِ معرفت شناختی در فلسفۀ اسلامی»، آن خواهد بود که نشان دهم چگونه می توان «علم حضوری» را، پیش از هر چیز، به مثابه نوعی مسئله و نه به مثابه پاسخی همیشه در دسترس پیش گذاشت. این گونه، چه بسا شماری از «گسست» ها و «تقابل» هایی اغلب مفروض و دست ناخورده، دست کم، از نو به بررسی گذاشته شوند؛ «گسست» ها و «تقابل» هایی که باقی ماندۀ س...

منطق ارسطویی حس را، به عنوان نقطۀ شروع هر علم، تنها در همان زمان مشاهده یقین­آور می‌داند. علم حسی در دیگر زمان­ها و درباره موارد مشابه سکوت اختیار می­کند. جزم و یقین نیز در محدودۀ قیاس و روش قیاسی منحصر می­شود و دیگر روش­ها برای کسب اعتبار در نهایت باید به روش قیاسی بازگردانده شوند. علم حسی نیز برای توسعۀ دامنۀ یقین خود، در مسیر کسب اعتبار، روی به سوی قیاس دارد و در این مسیر باید از پل استقرا، ...