ختلان یکی از مناطق مهم تاجیکستان است که در طول تاریخ خاستگاه شخصیت های علمی، فرهنگی و ادبی برجسته ای بوده است. حاجی حسین ختلانی در یکی از تألیفات منظوم خود به نام کامدی و مدن تصویری بسیار جالب و خواندنی از این منطقه ارائه می دهد. وی در این اثر ابتدا خواننده را از موجودیت سرزمینی به نام ختلان آگاه می کند و بقای خود را وابسته به زیستن در وطن یعنی ختلان می داند. حاجی حسین راجع به پیدایش ختلان نیز ...

مثنوی پژوهان، نخستین داستان مثنوی، موسوم به «کنیزک و پادشاه» را اثری نمادین دانسته و هر یک با توجه به دیدگاه خاص خود آن را رمزگشایی کرده اند. آنان در رمزگشایی از سه شخصیت داستان اتفاق نظر دارند و اختلاف نظر اصلی مربوط به رمزگشایی از شخصیت «شاه» و «کنیز» است. اغلب شارحان ظاهراً به پیروی از شرح خوارزمی، شاه را رمز «روح» و کنیز را رمز «نفس» فرض کرده اند. در آثار استاد عبدالحسین زرین کوب، کنیز رمز «...

بِشر و هند، نام قصّۀ قدیمی از عشّاق عرب است که در مدینه و در عهد پیامبر (ص) اتّفاق افتاده و ابن النّدیم، نام آن دو را در کنار نام دیگر عشّاق معروف عرب آورده است. موضوع آن، عاشق‌شدن زنی شوهردار به نام هند است بر بِشر، عابد یا شاعری که همیشه به مسجد النّبی تردّد می‌کرد . در نهایت، وصال این دو عاشق دست نداد و هردو جان باختند و در کنار یکدیگر به خاک سپرده شدند . این داستان روایت‌های نزدیک به هم در اد...

حیدر و سَمنبر از داستان­های عامۀ ایرانی است که در زمان حکومت صفوی شکل گرفته است. این داستان از همان زمان شکل­گیری به صورت شفاهی یا نوشتاری با روایت های گوناگون بین اقوام مختلف ایران رایج بوده است. هریک از روایت­های منظوم این داستان در بلوچی به بیش از 200 مصراع1 می­رسد. یکی از روایات آن را در دورۀ قاجار، شاعری به نام ملک­دینار میرواری سروده و روایت دیگر را نیز به احتمال زیاد در همین زمان شاعری گم...

سمک عیار داستانی است عامیانه، بازمانده از حدود قرن ششم یا اوایل قرن هفتم که فرامرز بن خداداد آن را بر اساس روایت صدقۀ بن ابی القاسم شیرازی گرد آورده است. داستان بر محور اعمال و رفتار یکی از عیّاران به نام سمک می‏چرخد و دست‏کم از سه جهت عناصر عامیانه در آن قابل تشخیص است: اعتقادات و فرهنگ عوام، بعضی جنبه‏های روائی از جمله وجود حوادث تصادفی و واقعه‏های عامه‏پسند و زبان داستان. اشاره به تقدیر در اتّ...

ماجرای عشق خسرو پرویز، پادشاه ساسانی به شیرین، برادرزادۀ بانوی ارمن، در میان داستان­های خمسۀ نظامی، به سبب رنگ ملی و برخورداری از زمینه ­های افسانه­ای و غنایی، زیبایی و اهمیت خاصی دارد و این شهرت از آن جهت است که داستان خسرو و شیرین نظامی حکایت مهرورزی آدمی است و در آن سوز و گداز عاشقانه با کلامی دل ­انگیز در هم آمیخته و داستانی خلق کرده که مورد توجه همگان قرار گرفته است. شیفتگی به این داستان ت...

این مقاله به بررسی چیستی و دلالت های “نام واقعی” و سپس نام مجازی می پردازد. هدف این است که با مقایسۀ این دو، به تفاوت های میان ساختِ نام مجازی و واقعی و نیز رابطۀ میان نام مجازی (الکترونیکی) با هویت فردی بپردازیم. و همچنین ارزش فردی، اجتماعی و فرهنگیِ پدیدۀ نام گذاریِ مجازی را مورد بررسی قرار دهیم. مبنای داده های این پژوهش، پرسش نامه ای است شاملِ 10 سؤالِ 4 گزینه ای، که 222 آزمودنی به آن پاسخ داده ا...

شخصیت های غایب داستان های قرآن? شخصیت های مردانه و زنانه ای هستند که به صورت مفرد? مثنی و جمع می باشند، و به نام هایشان در قرآن اشاره نشده است و به جای آن، کلماتی مانند اسم های موصول و اسم های نکره آمده است و یا اینکه به نام داستان هایشان نام گذاری شده اند. در این پژوهش تلاش گردیده، ویژگی ها، تقسیمات، و دلایل نام نبردن از این شخصیت ها، و شیوه های تعبیر از آن ها، و نقش آن ها در داستان های قرآن ب...

فلک‌نازنامه، منظومه‌ای عامیانه و عاشقانه در عشق آفتاب، دختر شاه خاور به فلک‌ناز، پسر عزیز مصر، است که پس از دشواری‌های فراوان به هم می‌رسند. این مثنوی از چنان شهرتی در میان مردم برخوردار بوده که جزو کتاب‌های مکتب‌خانه به شمار می‌رفته است. علاوه بر این، درگذشته و هم اکنون نیز در میان ایلات و عشایر به عنوان شاهنامه فلک‌ناز خوانده می‌شود. سرایندۀ این منظومه شاعری به نام ملا تسکین شیرازی است. ویژگی...

یکی از افسانه­های آشنا درباره­ی فردوسی داستان شیخی است که بر پیکر او نماز نخواند و شب­هنگام حکیم را در خواب دید که به سببِ یک بیت توحیدی آمرزیده و بهشتی شده است. در غالبِ منابعِ نقلِ این داستان، بیتِ موجبِ بخشودگی این است: جهان را بلندی و پستی توی/ ندانم چه­ای هرچه هستی توی فعلاً کهن­ترین مآخذِ مکتوبِ این افسانه که بیت را هم آورده دو کتاب تاریخ گزیده و ظفرنامه­ی حمدالله مستوفی ...