این نوشتار، تحلیل دو قصّه از مثنوی مولوی، با به کارگیری روش ریخت شناسی پراپ است. این روش آزمونی برای نظریه­ی ریخت شناسی در ادب عرفانی به شمار می رود. بسیاری از اجزا و کنش­های بررسی شده در حکایت های مثنوی با رده بندی خاص پراپ از قصّه ها، همسانی دارد. همچنین با بررسی قصّه­ی پادشاه و کنیزک و تطبیق آن با قصّه­ی اعرابی درویش، همگونی­های این دو، با وجود ظاهر متفاوت آن ها، نمایان می شود.

خورشید و مهپاره اثر میرزا محمد سعید طبیب قمی از شاعران قرن یازدهم هجری قمری به عنوان یکی از منظومه­های عاشقانه­ی ادب فارسی که گاه داستان­هایی از سنخ فولکلورند، قابلیت بررسی با بسیاری از نظریات تحلیلی فولکلور از جمله الگوی تحلیل ساختاری روایت پراپ را دارد. ضرورت تحقیق در اینست که آشنایی با ساخت یک اثر ناشناخته یا کمتر شناخته شده را به عنوان بخشی از ادب غنایی ما ممکن می سازد.  الگوی پراپ در صدد ب...

مقامه های فارسی و عربی با وجود فراوانی و تنوع ظاهری، بنیانی همبسته دارند که حاصل ساختار روایی مشترک آن ها است. هدف اصلی این پژوهش، کشف و شناخت این ساختار روایی مشترک است. بدین منظور بر پایة «نظریة ریخت‏شناسی ولادیمیر پراپ» به ارزیابی 124 مقامة موجود در کتاب های مقامات بدیع الزمان همدانی، مقامات حریری و مقامات حمیدی پرداختیم و دریافتیم که ساختار روایات مقامه های فارسی و عربی از نظر انواع قهرمان ...

در این مقاله بر اساس رویکرد نقد ساختارگرایی حکایت «غلام و بازرگان» از باب دوم مرزبان‌نامه تحلیل شده است. در این تحلیل بر اساس شیوه پراپ در ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، به دو بن‌مایه «سفر و بازگشت از سفر» توجه شده است. این دو بن‌مایه که در اثر پراپ یکی از سی و یک خویشکاری قهرمان محسوب می‌شوند، با کهن‌الگوی اسطوره‌ای آشناسازی و میر نوروزی، تطبیق داده شده‌اند. در این مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکای...

در بررسی‌های ساختاری، بین قصه­های عامیانة سرتاسر جهان وجوه اشتراک زیادی وجود دارد. در پژوهش حاضر،  چند داستان عامیانة بوشهر، از منظرریخت­شناختی نقد و بررسی شده­اند. نخست مقولة ریخت­شناسی تعریف شده­ است، سپس از بین داستان‌‌‌­های محلی جمع­آوری­شده سه داستان انتخاب و از منظر ریخت­شناسی تجزیه و تحلیل شده­اند. بیشتر این داستان­ها با الگوی ریخت­شناسی «پراپ» هماهنگ هستند. پژوهش حاضر نشان می­دهد که این...

چکیده در دو دهۀ اخیر توجّه به نظریّه­های ادبی و انطباق آن‌ها با متون ادب پارسی، شتاب بیشتری به خود گرفته است. یکی از این نظریّات، نظریّة ریخت­شناسی ولادیمیر پراپ (1895-1970) است که تاکنون پایان­نامه­ها و مقالات علمی - پژوهشی زیادی بر اساس آن نوشته شده است. این مقاله، به بررسی بیست و یک مقالۀ علمی - پژوهشی چاپ­ شده در فاصلۀ سال­های 1389 تا 1393، به عنوان پر بسامدترین سال­های به کارگیری الگوی ولادیم...

نظریۀ ریخت­شناسی از جمله نظریه­هایی است که در زمینۀ تحلیلِ ساختاری آثار ادبی بسیار کارآمد است. اهمیت این نظریه سبب شد تا با رویکرد به آن، شعر مسافر از سهراب سپهری مورد مطالعۀ شکل­شناسی قرار گیرد. این پژوهش به طور کلی به دو بخش تقسیم می­­گردد: بخش اول، به بیان مباحث نظری و اصول تئوری ریخت­شناسی و الگوی ولادیمیر پراپ در تحلیلِ آثار ادبی می­پردازد. همچنین اصطلاحاتِ مربوط به این نظریه از قبیل «خویشکار...

ریخت شناسی، رویکردی نوین و ساختارگرا در مطالعه ادبیات است و باید ولادیمیر پراپ، مردم شناس روس را، آغازگر این روش علمی دانست. استفاده از تمثیل به عنوان یک صنعت بلاغی و شیوة استدلالی، روشی اساسی در ادبیات عرفانی ایران است. این رویه که از دیرباز در ادبیات ایران متداول بود از اشعار سنایی آغاز شده است. بررسی تمثیل‌های عرفانی از دید «ریخت شناسی» امکان تحلیل جامع ادبی، اجتماعی و عرفانی آن‌ها را فراهم ...

ریخت‌شناسی قصه‌های عامیانه در سال 1928م. توسط فرمالیست روسی «ولادیمیر پراپ» آغاز شد. اساس کار وی بر پایۀ اعمال شخصیّت‌های قصه نهاده شده‌ و در سال‌های اخیر، یکی از شیوه‌های رایج در تحلیل ساختاری قصه‌ها بوده‌است. در این مقاله، هفت‌خوان رستم که از جمله قصه‌های پرماجرای شاهنامۀ فردوسی بشمار می‌رود و موضوع آن یاری رساندن رستم به کیکاووس برای رهایی از بند دیو سپید است، مورد بررسی قرارگرفته‌ است. برای ...

ولادیمیر پراپ در راستای تلاش برای طبقه بندی قصه های عامیانه رویکرد ریخت شناسی را ارائه کرد که مرزهای زمانی، مکانی و ملی را درنوردید. سال ها پیش از پراپ جریانی آغاز شده بود که می کوشید با تعریف واحدهای قابل مقایسه، قصه های عامیانه را طبقه بندی و مرزهای آن را مشخص کند؛ اما پراپ به جای درون مایه به فرم پرداخت و به رغم دیگر منتقدان این حوزه رویکرد همزمانی را به جای درزمانی به کار برد و خویشکاری را ...