بُعد قرآنی و حدیثی شخصیت‌های بازگشت به قرآن و بیداری اسلامی، از جمله آیة‌الله طالقانی در دو سده اخیر، امری در خور توجه است. آیة‌الله طالقانی چهره‌ای شاخص در مبارزات فرهنگی و سیاسی سال‌های قبل از انقلاب اسلامی است. مقاله حاضر در باره شیوه او در زمینه نحوه تعامل با اخبار و روایات در تفسیر پرتوی از قرآن و دیگر آثارش سخن می‌گوید. از جمله نقاط قوت شیوه طالقانی، ذکر روایات حاوی تفصیل ومصادیق احکام فقه...

مقایسه تطبیقی بین اندیشه­های متفکران در هر علمی یکی از عوامل فتح دریچه­های علم به روی آیندگان است و علم تفسیر نیز از این قاعده مستثنی نیست از رهگذر این تطبیق‌ها، منشأ اصلی یک اندیشه و یا اثر­پذیری یک مفسر از مفسر دیگر و هم‌چنین تحول موضوع­های تفسیری آشکار می­شود؛ لذا نویسندگان این نوشتار در پی آن هستند تا اثرپذیری روش دو مفسر، طبری و ابن‌کثیر از اهل سنت که هر دو مورخ و محدث بزرگی بوده­اند را نس...

محمد بن جریرطبری، مورخ و مفسّر بزرگ ایرانی در قرن سوم هجری قمری است. طبری در نگارش آثار خود شیوه و روش خاصی را دنبال می‌کند؛ از جمله آنکه همچون بیشتر مورخان و مفسران، در اخبار مربوط به انبیا و اقوام پیشین و بویژه آنچه در قرآن ذکری از آن رفته است، به روایات منقول از یهود و نصاری؛ « اسرائیلیات» استناد می‌کند که گاه به ایجاد نقاط ضعفی در آثار او منجر شده است. از سوی دیگر، طبری برای نخستین بار در ت...

تفسیر بحرالعلوم ابو لیث نصر بن محمد سمرقندی بلخی معروف به تفسیر سمرقندی (375 ه ق) از جمله تفاسیر روایی اهل سنت در قرن چهارم هجری است. ابو­لیث در حوزه فقه و حدیث هم تبحر داشته و دارای آثاری نیز در این رابطه می­باشد. سمرقندی کلیه آیات قرآن را در بحر­العلوم تفسیر کرده است و غلبه جنبه روایی این اثر سبب شده که این تفسیر را از جمله تفاسیر روایی اهل سنت به­شمار آورند، روایات مورد استناد ابو­لیث در تفس...

مفاد شماری از روایات؛ بیانگر آفرینش روح انسانها قبل از بدنشان است. این روایات که با عنوانهایی مانند روایات أظلّة، اشباح و ارواح یاد می­شوند؛ از سوی برخی اندیشوران مانند شیخ مفید (ره) نادرست ارزیابی شده است. استناد به این روایات در حوزه­های گوناگون تفسیری، معرفتی و کلامی بیانگر ضرورت ارزیابی فقه الحدیثی این روایات است. پژوهش پیش­رو با شیوه توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه­ای می­کو...

 چگونگى کاربرد روش تفسیر ترتیبى - موضوعى در "المیزان" است.  نویسنده، با گذرى بر پیشینه تاریخى تفسیر موضوعى و بالندگى آن در قرن چهاردهم و اشاره‌اى به روش‌هاى مختلف کاوشهاى موضوعى، به چگونگى استفاده علامه از شیوه تفسیر موضوعى پرداخته و گونه‌هاى مختلف تفسیر موضوعى را برمى‌شمرد: 1- موضوعى - مقایسه‌اى، 2- استقراء و جمع‌آورى آیات ذیل عنوان مورد بحث و 3- تفسیر ترتیبى - موضوعى. بنابراین، تجارب بشرى و ...

 صبر، مادر فضیلت‌ها و از پربسامدترین واژگان قرآن کریم است. نوشتار حاضر، با روش توصیفی ـ تحلیلی، مؤلفه‌های اساسی صبر را در قرآن کریم بررسی کرده، مصادیق بارز آن را در سوره‌ی یوسف (ع) مطرح نموده و در لابه‌لای مباحث، ضمن تشریح رفتارهای یعقوب و یوسف (ع)، برداشت‌ها و کارکردهای تربیتی صبر را بیان داشته است. رهیافت اصلی این پژوهش آن است که شرح صدر، خویشتن‌داری، خطاپوشی، عفت‌پیشگی، مدارا، پرهیز از بی‌تا...

پس از رحلت نبی مُکرم اسلام و گرایش برخی از علمای اهل کتاب به دین مبین اسلام و نیز رواج اسرائیلیات، داستان­ها و اسطوره­هایی از منابع یهود و یونان باستان وارد تفاسیر مسلمانان و از آنجا وارد کتب ادبی شد که از جمله این اساطیر می­توان به اسطورۀ هاروت و ماروت اشاره کرد. نگاه قرآن کریم به این اسطوره با نگاه تفاسیر بسیار متفاوت است، از نگاه قرآنی ارسال هاروت و ماروت به زمین برای آموزش سحر به مردم و در ا...

فسیر من وحی القرآن اثر فقیه نو اندیش شیعی، سید محمد حسین فضل الله، یکی از تفاسیر عقل گرایی معاصر است. عقلانی بودن و تحلیلی بودن از مهم ترین وجوه این تفسیر است. فضل الله نقد های عالمانه ای بر بسیاری از روایات تفسیری وارد آورده است، به گونه ای که نقدها و ملاحظات وی در این موارد، گاه به شش مورد می رسد. او بر نقد متن حدیث و سنجش حدیث با قرآن و حاکم گردانیدن قرآن بر حدیث تأکید دارد. وی مانند علامه ط...

معجم العین خلیل بن أحمد فراهیدی(100 ـ 170 ه. ق) از منابع لغوی مهم دوره­های نخستین اسلامی است. بررسی چگونگی استنادات و استشهادات این کتاب به­ویژه استشهادات شعری بسیار مهم است. هدف از این پژوهش ارزیابی این منبع برای استفاده از  آن در فهم متون، به­ویژه متون نخستین دینی است. بررسی آماری ـ تحلیلی این پژوهش بیانگر آن است که فراهیدی در گردآوری این کتاب و شرح کلمات آن، از انواع استشهادات قرآنی، شعری، ح...