در میان مؤلفه‌های چندلایه و ترکیبی هویتی ایران دوره ساسانی، آگاهی و تعلق تاریخی یکی از مهم‌ترین آنهاست که کمتر در پژوهش‌های مربوط به این عصر بدان توجه شده است. این عنصر هویتی در دوران پیشا ساسانی نیز وجود داشت، اما در این دوره با توجه به نگرش و ایدئولوژی سیاسی ـ دینی ساسانیان و دادن رنگ و لعاب عامدانه به آن و حرکت در جهت مشخص و تعریف شده، اهمیت بیشتری یافت؛ زیرا از نظر مؤسسین سلسله، با اهتمام ب...

مهرها یکی از یافته‌های مهم باستانی هستند که اطلاعات بسیار وسیع و موثقی را در خصوص نام ­جای­ های جغرافیایی و اسامی خاص و مناصب شغلی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. استفاده از مهر در دوره ساسانی تنها مختص طبقه خاصی نبود بلکه از افراد عادی گرفته تا مقامات دولتی از آن استفاده می­کردند.  کاربرد مهر با رونق اقتصادی جامعه ساسانی  بیشتر نیز شد. در مخزن موزه بوعلی همدان 23 مهر ساسانی موجود است که به ص...

نظام حکومتی ساسانی علارغم قدرت نظامی و ایدئولوژیک و دوام زمانی حکومت و برخورداری از ثروت و قدرت و تسلط بر بخش‌های شرقی و غربی حکومت فرامرزی خودش، از همان روزهای نخستین چهره آسیب پذیری داشت. این پدیده، نخست در چهره مذهبی و بعد در سیاست آن و همچنین در روابط داخلی بزرگان کشور و دستگاه سلطنتی هویدا بود. این آسیب پذیری بیانگر این حقیقت است که نظام حکومت ساسانی با وجود قدرت و استیلای سیاسی و نظامی، ق...

با رسمیت‌یافتن دین زرتشت در عصر ساسانی، آتشگاه‌ها به‌عنوان جلوه بارز تشریفات و آداب دینی، در جامعه نمایان شدند. چهارطاقی‌ها نیز نقش اصلی را در معماری مذهبی ساسانیان ایفا کردند. از این نظر، مطالعه این اماکن برای دریافتی درست از وضعیت مذهب زرتشت در این دوره، بسیار اهمیت دارد. اماکن مذهبی معمولاً مجموعه‌ای عظیم را دربر می‌گرفت و چهارطاق هسته اصلی آن به‌شمار می‌رفت که تمام اجزای ساختمانی این مجموعه...

پژوهش حاضر به مطالع? نقش‌مای? زن بر روی مُهرهای ایران دور? پیش از اسلام می‌پردازد. استفاده از مُهر در ایران از قدیمی‌ترین زمان بسیار معمول بوده است و نمونه‌های بسیاری از این نوع اشیاء را می‌توان در نقاط مختلف ایران یافت. استفاده از نقش‌مایه زن را نمی‌توان یک روش متداول در تزئین مُهرها محسوب نمود؛ اگر چه نمونه‌هایی متعدد از مُهرهای تزیین شده با نقش زن یافت شده‌اند. این مقاله به بررسی و طبقه‌بندی ای...

دوره‌بندی تاریخ ساسانی (224 تا 651 م) از نکات مهم، در بررسی سیر تحول و دگردیسی این سلسلۀ مهم تاریخ ایران است. در این دوره‌بندی، به مبانی مشروعیت دولت ساسانی و جهان‌بینی مسلط در هر دوره از تاریخ آن توجه شده‌است. گفتار حاضر بر‌آن است تا با بررسی مبانی مشروعیت در پادشاهی ساسانی، به این پرسش پاسخ دهد که تاریخ سلسلۀ ساسانی به چه دوره‌هایی تقسیم می‌شود و این دوره‌بندی بر چه اساسی صورت‌گرفته‌است. در ا...

هدف اصلی پژوهش، اثبات تأثیرات جهانی هنر ایران زمین بخصوص معماری می باشد. پژوهشگر با رویکردی باستان شناسانه به وقایع تاریخی، روند انتقال هنر و معماری ایران را به سایر سرزمینها بررسی می کند. فاصله زمانی حدود 8 قرن از پایان دوره ساسانی تا آغاز دوره رنسانس در اروپا با اتفاقات تاریخی زیادی از جمله جنگ، دیپلماسی، تجارت، دین و ایدئولوژی، همراه بوده که در انتقال هنر و معماری ایران دخیل بوده اند. پژوهشگ...

از جمله بناهای مهم نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید که از نظر مذهبی وتاریخی دارای اهمیت بسیار است کعبهی زرتشت میباشد. بنای کعبه زرتشت اگر چهمربوط به عصر هخامنشی است ولی کتیبههای شاپور اول و کرتیر بر دیواره این بنا سبباهمیت بیشتر آن برای شناخت تحولات عصر ساسانی شده است. اهمیت کتیبه تاریخیشاپور اول که به سه زبان پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی، و یونانی نگاشته شده اطلاعاتگرانقدری را مربوط به عصر ساسانی در...

نقش رستم مرودشت با هشت نقش­برجستة ساسانی، از مکان‌هایی است که مجموعة کاملی از یادمان‌های دورۀ ساسانی را شامل می‌شود. هفت نقش از هشت نقش­برجستة موجود، با توجه به سلامتی نسبی بارها بررسی شده‌اند. پنجمین نقش این مجموعه با توجه به صدمات وارده تاکنون به طور کامل بررسی و معرفی نشده است. این اثر پادشاهی ساسانی را نشان می‌دهد که تمام­رخ و از روبه­رو تصویر شده است. این شیوة نمایش بر روی سایر نقوش ساسانی...

از جمله منابع تاریخی برای درک تحولات دوره‌ی ساسانی، آثار به‌جا مانده از مورخان بیزانس است که به لحاظ وجود اطلاعات مهمی که مشابه آن را در دیگر منابع نمی‌توان یافت، حائز اهمیت است.یکی از مهم‌ترین این منابع، تاریخ تئوفیلاکت سیموکاتا است که تاکنون درباره‌ی آن در مطالعات تاریخ دوره‌ی ساسانی، پژوهشی مستقل به عمل نیامده و تا حدودی ناشناخته باقی مانده است.موضوع این اثر، مناسبات ایران و بیزانس در اواخر ...