کتاب «راه و رباط» به قلم مرحوم دکتر کریم پیرنیا و کرامت الله افسر در سال 1370 توسط سازمان میراث فرهنگی و انتشارات آرمین به چاپ رسید. مرحوم پیرنیا در این کتاب با روش مرسوم خود نگاهی تاریخی- فرهنگی به سیر پیدایش و تکامل راه و راهداری در پهنه سرزمین ایران داشته است. کتاب، سیر راهداری در ایران را به دو سرفصلِ «پیش از اسلام» و «پس از اسلام» تقسیم کرده و در قالب این دو سرفصل به بررسی تاریخی وضعیت راه ...

در فاصله قرن های دوم تا چهارم هجری, سیر و سفر در میان مسلمانان, رواج بسیاری یافت. فریضه حج و کنجکاوی علمی, از جمله انگیزه های آنان برای جهانگردی و سیر در آفاق بود. در این نوشتار سعی شده است تا با کندوکاو در نخستین منابع جغرافیایی اسلامی, توصیفی اجمالی از مهم ترین سفرهای جغرافیادانان و سفیران مسلمان, به دست داده شود.

امروزه، ریشه‎شناسی عامیانه یکی از مصادیق فرهنگ توده است که از دیرباز در بین ایرانیان رواج داشته‎است. این نوع از ریشه‎شناسی در مورد نام شهرها و روستاها نیز نمونه های بسیاری دارد. یکی از شهرهای ایران که نام آن از قرن‎ها پیش به صورت عامیانه و غیرعلمی و بدون توجه به ریخت های قدیمی‎ترِ آن ریشه‎شناسی شده‎است، شهری است که امروزه کرمانشاه نامیده‎می‎شود. در برخی از کتاب‎های تاریخی به دلیل شباهتی ظاهری که...

ایالت سغد به عنوان مهم­ترین ایالت ماوراءالنهر، به ویژه دو شهر بزرگ آن یعنی سمرقند و بخارا از تمدنی کهن و میراث فرهنگی درخشان برخوردار بود. هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، کوشانیان، هیاطله ، ترکان و ساسانیان در این منطقه حکومت کرده اند. در فاصله سقوط ساسانیان (652م) و فتح ماوراء النهر توسط مسلمانان (نیمه دوم قرن اول هجری)، دولت شهرهای سغدی درخشیدند و میراث فرهنگی ساسانیان را به دوش کشیدند. در این ...

نام‌ها به تأثیر از عوامل گوناگون بر یک مکان جغرافیایی اطلاق می‌شوند و ریشه در نام موضوعات گوناگون دارند. جای‌نام‌ها با هویت ملی و پیشینة تاریخی یک جامعه و سرزمین در ارتباط هستند؛ نام ها جزئیاتی از فرهنگ و تاریخ و ادبیات یک منطقه را با خود منتقل می‌کنند و مانند تحولات و رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، بیان‌کنندة اهداف، گرایش‌ها، بینش، عملکرد افراد، گروه‌ها و جوامع یک سرزمین هستند. از...

ایالت سغد به عنوان مهم­ترین ایالت ماوراءالنهر، به ویژه دو شهر بزرگ آن یعنی سمرقند و بخارا از تمدنی کهن و میراث فرهنگی درخشان برخوردار بود. هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، کوشانیان، هیاطله ، ترکان و ساسانیان در این منطقه حکومت کرده‌اند. در فاصله سقوط ساسانیان (652م) و فتح ماوراء‌النهر توسط مسلمانان (نیمه دوم قرن اول هجری)، دولت‌ شهرهای سغدی درخشیدند و میراث فرهنگی ساسانیان را به دوش کشیدند. در این...

خجند یکی از شهرهای کهن و سابقه‌دار ماوراءالنهر است که پژوهش دربارۀ مسائل جغرافیایی تاریخی آن همواره مورد توجه پژوهشگران ایرانی بوده است. در این مقاله برخی از پژوهش‌های انجام‌شده در ایران دربارة جغرافیای تاریخی این منطقه معرفی و نقد شده است. لغت‌نامۀ دهخدا نخستین منبعی است که مقاله‌ای جداگانه را به معرفی خجند اختصاص داده است. هرچند اساس منبع‌شناسی تاریخ خجند در لغت‌نامه بسیار م...

پادشاهی ماد علی‌رغم فرصت اندک تاریخی منشاء تحولات مهم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شد. متاسفانه در ارتباط با جنبه‌های مختلف این پادشاهی ابهامات اساسی وجود دارد به گونه‌ای که تعدادی از پژوهشگران منکر وجود یک پادشاهی بزرگ مادی شده و تعدادی دیگر دوره اصلی پادشاهی ماد را به دلیل فقدان مدارک کافی«دوره تاریک ماد» خوانده‌اند. فقدان داده‌های باستان‌شناسی و تاریخی کافی از پادشاهی ماد و مراکز مهم آن زمینه چنی...

تاریخ قم از مهمترین کتب تاریخ محلی ایران است که اطلاعات بسیار سودمندی از اوضاع تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی ناحیه قم در سده های آغازین دوره اسلامی ‌ارائه می‌دهد و از آنجا که در آن دوران، کاشان مهمترین و بزرگترین رستاق از کوره قم بوده است، این کتاب، اطلاعات ارزنده‌ای از تاریخ و جغرافیای تاریخی این منطقه به دست می‌دهد. در این مقال سعی شده است به آبادیهای منطقه کاشان که در تاریخ قم، ‌وصفی از آنها آم...