هدف: تعیین پراستفاده­ترین منابع، پراستنادترین نویسنده، شرح­های هسته بر دیوان، و قالب­های منابع مورد استناد در کتاب­های درباره حافظ روش/رویکرد پژوهش: تحلیل استنادی یافته­ها: میانگین استناد به منابع، کمی بیش از 11 مدرک است. با تقسیم منابع به سه دسته دیوان، غیردیوان، و مقاله نتایج حاکی از آن است کتاب بحث در آثار و افکار و احوال حافظ پراستنادترین میان تمام منابع و نیز میان کتاب های غیردیوان است. ...

مقام ابراهیم، از «آیات بینات» و از جمله مسائل مهم در مناسک حج است‌که علما و دانشمندان در این زمینه بررسی و تحقیق بسیار کرده‌اند. با توجه به دلایل مشهود، هنگامی که ابراهیم نبی خانة کعبه و دیوارهایش را بالا می‌برد، وقتی دستش به آن نرسید، قطعه سنگی را زیر پایش قرار داد و نشان پای ایشان بر آن باقی ماند. آن حضرت، همچنین هنگام پند و اندرزِ مردم روی آن سنگ می‌ایستاد. دیدگاه‌های متفاوتی دربارة مع...

بسیاری از ابیات حافظ، بدون آنکه به لحاظ واژگان و ترکیبات دشواریی داشته باشد محل شبهه و نزاع است. این شبهه انگیزی جزء ذات غزلیات حافظ است و مربوط به رندانه سخن گفتن اوست؛ این روش درحقیقت بخشی از رندی حافظ است ما برای فهم رندی حافظ، ناگزیریم روشی به کار ببریم که آن شبهات را برطرف کند. با توجه به تبحّر حافظ در حوزة بلاغت اسلامی بویژه دانش معانی، شاید یکی از ابزارهای کارآمد در فهم رندی حافظ و حلّ اخت...

طبقات‌الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری (قرن پنجم) و تذکرةالاولیاء عطّار (قرن ششم) و نفحات‌الانس جامی (قرن نهم) از جمله تذکره­های مدونی هستند که نویسندگان آنان در سه دورۀ متوالی، با هدفی مشترک که همانا تعلیم مبانی تصوف بود و البته مطابق با مشخصه­های فکری متفاوت، به تبیین ابعاد شخصیت مشایخ و از جمله ابراهیم ادهم پرداختند. ابراهیم ادهم از صوفیان بزرگ قرن دوم بود که به دلیل نقش بسزای او در تحول مبانی زه...

آلمانی‌ها قبل از کشورهای دیگر اروپایی با حافظ آشنا شدند. آدام اولئاریوس مترجم اولین هیأتی بود که از آلمان به ایران آمد. او در سفرنامه‌اش، اطلاعاتی از ادبیات ایران به دست داد، که سبب آشنایی شارل رویچکی با حافظ و ترجمه چند غزل از او به زبان لاتین و آلمانی گردید. اولین ترجمه کامل دیوان حافظ توسط فون‌هامر در سال 1812 به انجام رسید. گوته از این ترجمه بهره برد و دیوان غربی شرقی خود را سرود.  پس از او...

به رغم شهرت و اهمیّت حافظ، اطّلاع چندانی از جزئیات زندگی وی یا چگونگی سرودن اشعارش نداریم. محقّقان برای جبران کمبود منابع، یا به گفتارهای کلیشه‌ای تذکره‌نویسان اعتماد کرده‌اند و به تطبیق اشعار و تعابیر حافظ با آن موارد پرداخته‌اند یا آنکه به غزل‌های حافظ همچون سند بازگو کنندۀ زندگی و مسائل عصر تکیه کرده‌اند. اگر در برخی موارد از شخص یا حادثه‌ای نامی به میان آمده، سایر موارد را نیز با آن مطابقت کرد...

هدف مقالۀ حاضر رویکردی است به کتاب «حافظ چه می گوید؟» نوشتۀ احمد کسروی، که در آن به اعتراض و انتقاد از شخصیت و شعر حافظ، زبان گشوده همۀ ستایش هایی که از حافظ شده مایۀ گمراهی ایرانیان دانسته و گفته های حافظ را در هم و پریشان خوانده و با نوشتن این کتاب، به گفتۀ خود، کوشیده تا زحمت ایرانیان را کم کند و چاره ای برای گمراهی شان بیندیشد. در این مقاله نگارنده با توجّه به مرقومات موجود در نقد کتاب مذکور...

یکی از بحث های اساسی در سامانه حافظ شناسی، معانی چندپهلو و گونه گون ابیات یا واژگان است که از زمان حافظ تا امروز محل نزاعِ حافظ شناسان و دوستداران خواجه بوده است. در این مقال برآنیم تا حدودی به این مسأله بپردازیم و نشان دهیم که بسیاری از اختلاف نظر ها در برداشت معنی و مفهوم شعر حافظ پایه و اساس درستِ علمی و نظری ندارند و به قول خواجه: جنگ هفتاد و دو ملّت همه را عذر بنه   چون ندیدند حقیقت ره افسانه...

میان شعر حافظ و کلام غیبی قران پیوستکی وجود دارد و این پیوستکی تنها در پیوندهای لفظی و معنایی خلاصه نمی گردد بلکه فراتر از آنها اسلوب بین بیانی و ساختار زبانی را نیز در بر می گرد. نوشتار حافظ سعی دارد آثار و نشانه های ساختار زبان و فنون بلاقی فنون کریم را در صورت و ساختمان غزل حافظ بررمی نماید. موضوعات عمده بحث عبارتند از : شیوهبیان و ترکیب کلام ، تنوع موضه ع در محور افقی تعدد وجو ه معانی، صحنه...