هدف مقاله حاضر آن است تا نشان دهد اولین اثر و شاید بتوان گفت مهم‎ترین اثر نظامی که بیشتر محققان معتقدند ساختار بسیار پیچیده‎ای دارد کتاب مخزن‎الاسرار است.نظامی هنگام سرودن این اثر مشغول ریاضت بدن و تهذیب و تصفیه روح  و مراقبت در اعمال دین بوده است و کتاب،حاصل چله نشینی وی است. نظامی در این اثر بیشتر از هر چیز به متافیزیک توجه داشته است یعنی به اندازه توجه به هنر و ارکان زیبایی شعر،به اندیشه نیز...

دیدار با خویشتن و رسیدن به حقیقت خود یکی از اصول مسلم و نهایی سلوک الی الله است که بسیاری از آثار عرفانی به طور اشاره‌وار، تمثیل‌گونه یا مبسوط به آن پرداخته‌اند. آنچه عارفان در این حیطه بیان کرده‌اند، در برخی موارد منطبق با آن چیزی است که در علم روان‌شناسی در مورد خویشتن و مفاهیم مربوط به آن آمده است. این مساله یعنی خویشتن و تجربه شهود عرفانی در زبان مولانا گاه با تعابیر و نشانه‌هایی بیان می‌شو...

ملاصدرا در باب علم، دارای ابتکاراتی است که فلسفه او را از نظام­های فلسفی پیشین، متمایز می سازد. وی با رویکردی وجودشناختی به علم، نگاهی متفاوت به مسائل مربوط به آن دارد. ابداعات صدرالمتألهین در این موضوع، زمینه­ا ی مناسب برای حل مسائل دشواری که تا پیش از وی، پاسخ کامل و صحیحی برای آن ارائه نشده بود، فراهم کرد. در این نوشتار، تنها برخی از پیامدهای هستی شناختی نگاه وجودشناسانه ملاصدرا به علم، مورد...

تحقیق پیش رو، با عنوان «حس گرایی از منظر قرآن کریم» به منظور بررسی علل و انگیزه های حس گرایی و پیامدهای سوء آن فراهم آمده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری به صورت فیش برداری از تفاسیر و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است؛ در این تحقیق نظرات مفسران بنام شیعه و سنی درباره آیات قرآنی گردآوری و مورد بررسی قرار گرفته است. از منظر قرآن کریم، حواس ظاهری و باطنی انسان از منابع مهم شناخ...

اسلوب و روشهای «گفت وگو» در بسیاری از آیات قرآن در قالب داستان و خطاب به پیامبران برای مردم ذکر می گردد و از آنجا که مهم ترین پُل ارتباطی بین انسان ها برای بیان افکار یکدیگر «گفت وگو» می باشد و خداوند خود اوّلین و بهترین معلّم انسان هاست، به همین دلیل، در قرآن کریم نمونه های متنوّعی از گفت وگو را برای هدایت انسانها بیان فرموده است. نمونه ای از این داستان ها، گفت وگوهای خدا با پیامبران می باشد که در...

از نظر شاه نعمت الله ولی، ادراک ذات الهی توسط حس، وهم، خیال و عقل ناممکن است. اما با کشف و مشاهدۀ تام می توان به معرفت ذات الهی رسید. معرفت ذات فقط از طریق خود ذات امکان پذیر است؛ یعنی ذات الهی توسط غیر نمی تواند شناخته شود؛ زیرا غیری وجود ندارد تا بتواند عارف ذات شود. انسان با فنا از وجود مقید خود به ذات حق باقی می گردد. اما تعین از انسان کاملاً مرتفع نمی شود، فقط شاهد اتصال وجود مقید خویش به و...

«عبادت شیطان»، به این معنا که شیطان معبود است، در دو آیه قرآن مطرح شده است. گوهر معنایی «عبادت»، «خضوع» و «تذلّل» است. همه مفسران- تا جایی که می دانیم- «عبادت شیطان» را به معنای «اطاعت او» گرفته اند. این نظریه با کاستی هایی رو به رو است.  به نظر می رسد، منشأ این معنا نزد مفسران تلقّی آنان از معنای اصطلاحی عبادت است که آن نیز با ابهام هایی متعدّد مواجه است. حاصل بررسی ها چنین است که معنای عبادت شیط...

مولوی تمام اجزای آفرینش را نمودی از جلوه های بی همتای خداوند می یابد، که خداوند در آن بهاندازه و درخور استعداد خلایق، تظاهر به وجود نموده است. از این رو، در نظرگاه مولوی، هستیآیینه ای است که خداوند دائماً در آن جلوه گری می کند. مولوی تمامی اجزای هستی را مملو از معنامی یابد و معنا را به تعبیر استاد خویش شمس تبریزی همان خدا می داند. او آدمیان را در این عرصهفرا می خواند که با فراست ذهن و طهارت باطن...

یکی از مباحث مهم در فلسفۀ دین معاصر غربی، مبحث ازلیت خداوند است. ازلیت خداوند در فلسفۀ یونان و قرون وسطی، عمدتاً تفسیری فرازمانی داشت که بر اساس آن خداوند موجودی غیر زمان مند است و برای او درنظرگرفتن آغاز و انجام زمانی بی معناست. در نظر پاره ای از فیلسوفان عصر جدید، صفت ازلیت خداوند رنگ و بویی زمان مند می یابد و به این معنا تفسیر می شود که خدا در همۀ زمان ها بوده است و خواهد بود. با تأثیرگرفتن ا...

بسیاری از مضامین قرآنی که به شعر فارسی راه یافته است، تنها در بردارنده ترجمان الفاظ و ظواهر قرآنی نیست بلکه شاعران عارف معمولاً دریافت تفسیری و گاه تأویلی مفسران را نیز به جامه شعر درآورده‌اند. خطاب الهی «فاخلع نعلیک» به حضرت موسی(ع) در سوره طه، از تعابیری است که توجّه بسیاری از شاعران اهل طریقت را به خود جلب کرده است. آنان نیز همچون مفسران عارف، برداشت‌هایی کاملاً عرفانی از این آیه داشته و با تع...