هدف: تقسیم کلی علم به حکمت نظری و عملی بر اساس تفاوت متعلّق و موضوع، ادراکاتی است که عقل بدان نایل می‌شود. تاکنون اندیشمندان به صورت جدی سعی کرده‌اند تا معنای علم دینی و چگونگی رسیدن به آن را در حکمت نظری پاسخ دهند؛ اما طبیعی است که تفاوت بین قضایای حکمت نظری و عملی، هنوز این سؤال را به صورت جدی باقی می‌گذارد که به راستی اگر ضرورت و معنای علم دینی در ادراکات نظری را بپذیریم، آیا می‌توان در باب ا...

بحث عقل و دین یکی از مهم ترین مباحث بشری است که قرن ها، ذهن آدمیان را به خود مشغول کرده است. عقل در این مقال به معنای عقلانیت ابزاری و برنامه ریز، عقل استدلال گر و معقولات و دستاوردهای عقلی است. دین به معنای مجموعه آموزه هایی است که ترابط دنیا و آخرت یا ملک و ملکوت انسان ها را جهت رسیدن به هدایت و سعادت تأمین می کند. دیدگاه های مختلف در ترابط عقل و دین بر فرهنگ اسلامی تأثیرگذار است. فرهنگ به مع...

بحث مفاهیم اعتباری یا معقول ثانی از مباحث محوری در فلسفة اسلامی است که تمرکز و تأکید شیخ اشراق بر آن، یک نقطة عطف محسوب می‌شود. علامه طباطبایی نیز به‌عنوان نمایندة بارز حکمت صدرایی در دوران معاصر، به تبیین این بحث در چارچوب حکمت متعالیه پرداخته است. آرای دو حکیم، در ملاک تشخیص مفهوم اعتباری، تعریف و تقسیم مفاهیم اعتباری، نحوة وجود مفاهیم و معقولات ثانیه، ملاک صدق این مفاهیم و مصادیق آن‌ها قابل ...

این رساله عهده دار بیان قلمرو دین از دیدگاه علامه طباطبائی است. چون قلمرو دین بسیار گسترده است آن را در چند مورد از دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار می دهیم و آن را طی چند فصل بیان می کنیم. فصل اول که شامل سابقه و ضرورت انجام تحقیق تعریف مساله پرسش های تحقیق روش انجام تحقیق فرضیه ها و کلیدواژه ها ضرورت بحث از تعریف دین موانع و مشکلات تعریف دین معنی دین در قرآن دین در روایات تعاریف متفکرین غربی از د...

شکرالله جهان مهین[1] این نوشتار، نخست توضیحی کوتاه دارد دربارهٔ خَلق و خُلق و قانون، و مدعی است که اگر قانون به طور صحیح و دقیق اجرا شود، عدالت اجتماعی و نظم برقرار می شود. عدالت اجتماعی معلول قانونمندی است، ولی عدالت اخلاقی معلول تعادل و توازن قوای نفسانی شهویه و غضبیه و نطقیه است . اگر عدالت اخلاقی تحقق یابد، عدالت اجتماعی به طور عمقی و ریشه ای تحقق می یابد ؛ ولی عدالت اجتماعی لزرماً همراه با عدا...

فیلسوفان از جنبه های مختلفی ادراکات آدمی را تقسیم کرده اند. یکی از تقسیمات ادراک، تقسیم آن به ادراک حقیقی و اعتباری است. ادراکات اعتباری ابزارهای فکری است که آدمی می سازد تا به وسیله ی آن رفتارهای خود را تنظیم کند و به اهداف مطلوب خود نائل شود. علامه طباطبایی ادراکات اعتباری را به دو دسته ی ادراکات قبل از اجتماع و ادراکات بعد از اجتماع تقسیم می کند. به نظر علامه طباطبایی ادراکات اعتباری قبل از ...

فاضل مقداد در استنباط آموزه های کلامی از دو منبع عقل و نقل استفاده کرده است. ایشان در استفاده از نقل معتقد است که در مباحثی می توان از نقل بهره برد که صحت نقل متوقف بر آن نباشد. ایشان به وفور از آیات قرآن استفاده می کند و علاوه بر نقل قطعی، خبر واحد را، در صورتی که از لحاظ سندی و دلالی صحیح باشد و مخالفت با عقل نداشته باشد، در مباحث فرعی کلامی معتبر می داند. در روش عقلی؛ ایشان از دو کارکرد منبع...

علامه طباطبایی وجود انسان را مرکب از سه وجود متناظر با عوالم سه‎گانه جهان آفرینش می‎داند. از نظر او انسان توسط حواس با عالم محسوسات، توسط خیال با عالم خیال و توسط عقل با عالم عقل ارتباط برقرار می‎کند. در حالی که ملاصدرا عوالم ثلاثه را عقل، نفس و طبیعت می داند و در قوس صعود، عالم مثال را در پرتو نفس و اشتداد وجودی آن تبیین می کند. از نظر ملاصدرا عمل امری عرضی و تبعی است و آنچه باقی است نفس و ملک...

اندیشمندانی که سعادتِ قصوای انسان را در کمال نهایی عقل نظری جستجو می‌کنند، راه وصول به آن را نیز تقویت همین قوه و فعلیت بخشیدن به مراتب مختلف آن می‌دانند. ملاصدرا در بسیاری از مباحث خود همین راه را طی می‌کند؛ اما در برخی موارد، گامی فراتر نهاده و سعادت نهایی انسان را قرب الهی معرفی می‌نماید. هدف این پژوهش بازخوانی آثار ایشان با رویکرد قرآنی است. بر اساس یافته‌های این پژوهش تعاریفی که وی از عقل ن...

نظریه‌ی ادراکات اعتباری در طول چند دهه‌ی گذشته از سوی برخی شارحان، منتقدان و محققان از زوایای مختلف موردمطالعه قرارگرفته که البته بازهم جای پژوهش‌های دیگر در این خصوص خالی است. نوشتار حاضر به دنبال طرح این مسئله و یافتن جواب آن است که علامه طباطبایی (ره) بر اساس تعریفی که از اعتباریات داده؛ نسبت به دخالت و تأثیر قوه‌ی واهمه در شکل‌گیری اعتباریات تأکید داشته و همین‌طور در رساله‌ها و کتاب‌های خوی...