بعضی کاتبان نسخه های خطی دیوان حافظ و ازآن جمله کاتبان سده نهم هجری در امر کتابت به سبب شتاب کاری یا بی اهمیت دانستن نقطه درقالب کلمه، در قید نقطه در جای صحیح آن تسامح کرده اند یا آن را از قلم انداخته اند. برای مصحح دیوان حافظ به ویژه هنگام استناد به ضبط نسخه های خطی این اشکال پیش می آید که کلمه ای را که فرضاً نقطه حرف اول آن ساقط است نه می توان در ردیف نسخه هایی منظور کرد که در آن موضع یک فعل م...

مــردم ایران زمین از دیـــرباز با ادبیّات کهن این مرز و بوم پیوند اجتماعی و فرهنگی عمیقی برقرار کرده اند، زیرا بیشتر فارسی زبانان اغلب برای توجیه اعمال خود و یا تأئید نظرات و سخنان خود به اشعار و عبارات دلنشین نویسندگان توسل می جویند. و آن چه باعث شده تـــا فرهنگ مردم ایــران در میان دیگر فرهنگ های عالم مقامی در خور بیابد در حقیقت نتیجه ی تلاش و کوشش همین بزرگان علم و هنر است که شمع صفت سوختند ت...

مجموعه تراث الشیعه القرآنی شامل رساله های مختصر و کم حجم قرآنی از میان نسخه های خطّی آثار قرآنی شیعه امامیه است. از آن جا که این رساله ها معمولاً به صورت مستقل، چاپ و نشر نمی شود، محققانِ گردآورندۀ این مجموعه بر آن شدند که در هر مجلد چند رساله را در کنار هم جای دهند. این مقاله به گزارش و توضیحاتی در معرفی رساله ها، مؤلف، و مصحح آن ها می پردازد. گفتنی است توضیحات این مقاله مبتنی بر هفت جلدی است که ...

"کوشش برای اطلاع از کتابخانه‌ها و نسخه‌های خطی در هندوستان در محیط خانه فرهنگ با هوای خفقان‌آور دهلی در جای کثیف و آلوده و تاریک بیتوته می‌کردیم و به علت عدم آشنایی با محیط این شهر و کتابخانه‌های آن نتوانستم در جهت این هدف گامی مؤثر بردارم، و از این جهت بسیار رنج می‌بردم که وسیله و راهنمایی در اختیار ندارم که اطلاعاتی ــ هر چند غیر جامع ــ درباره کتابخانه‌ها و نسخه‌های خطی اسلامی در هند، کسب کن...

برخی پژوهش‌‌های معاصر نشان داده‌اند صفحه‌آرایی نسخ خطی ایرانی با تکیه بر اصل تقسیم متوالی چهارچوب یک صفحه به بخش‌های برابر صورت ‌گرفته است. با این وجود نسخه‌های ایرانی بسیاری وجود دارند که روش صفحه‌آرایی آن‌ها به الزامات شیوۀ یادشده پاسخ نمی‌دهند. پژوهش پیش‌رو کوشیده است با استفاده از رویکرد کمّی و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی موردی، چگونگی صفحه‌آرایی سه نمونه از قرآن-های تیموری محفوظ در موزۀ ملی ایر...

هدف: این مقاله به دست‌نوشته‌های عارفان شیعی می پردازد. روش: توصیفی – تحلیلی و مقایسه‌ای است که نسخه مورد نظر با نسخه نفیس و معتبر مرجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی مطابقت داده شده است. یافته‌ها: پیرجمال اردستانی بزرگترین عارف شیعه در قرن نهم هجری است یکی از دستنویس‌های به جا مانده از آثار وی نسخه کوچکی است که در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران محفوظ است این نسخه بسیار ارزنده و معتبر که بازما...

گنجینه‌های دست‌نویس شرقی آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان بزرگ‌ترین مخزن نسخه‌های دست‌نویس در تاجیکستان و یکی از مراکز مهم یادگارهای خطی فارسی و شرقی در آسیای مرکزی است. این گنجینه در سال ۱۹۵۳م به فرمان حکومت جمهوری شوروی تاجیکستان تأسیس شد و هدف آن جمع‌آوری نسخ خطی و تحقیق همه‌جانبه و عمیق دربارة آن‌ها بود. هم‌اکنون در این گنجینه بیش از ۵۷۶۰ جلد نسخۀ خطی و ۶۴۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی موجود است. اکثر دس...

غیاث الدین بن همام الدین معروف به «خواندمیر»، مورّخ، منشی، شاعر، و نویسندۀ عصر تیموری، نوۀ دختری «میرخواند»، مؤلف کتاب روضة الصفا، است. نامة نامی ترسّل منشیانه ای است زیبا و خواندنی با نثری آمیخته به نظم، شامل دیباچه، نُه فصل، و هر فصل شامل چندین بخش که در نسخ موجود با نام سطر و لفظ تقسیم گردید. خواندمیر این نامه ها را در چهل و شش یا چهل و هفت  سالگی، یعنی 925 یا 927 قمری، زمانی که مقیم هرات بود، ...

«گونه شناسی» شناخت کاربردهای زبان فارسی است در حوزه های جغرافیایی و دوره های مختلف، و تطبیق آن با متون فارسی. با سنجش مقوله های مختلف زبانی و بیانی هر متن با متون دیگر می توان به مجموعه ای از هم خوانی ها دست یافت، که همین همخوانی ها اساس کار در گونه شناسی است. بنا بر اصل گونه شناسی، هر دست نوشت ویژگیهای زبانی و فرهنگی حوزه خویش را دارد و در صورت آمیزش آنها، ویژگیهای سبکی هر کدام از دست نوشته ها...

سابقه و هدف: هر چند که خدمات علمی برجسته ایرانیان در دوران پس از اسلام بر کسی پوشیده نیست، اما به دلیل این که نگارش متون علمی در آن دوران به زبان عربی بوده است، تفکیک سهم ایرانیان و اعراب در رشد و توسعه طب سنتی اسلامی بدون انجام پژوهش های دقیق ممکن نخواهد بود. از همین  رو پژوهش حاضر به بررسی سهم دانشمندان ایرانی در تألیف نسخ خطی عربی در طب اسلامی می پردازد. مواد و روش ها: تحقیق به روش مطالعه کت...