گونه شناسی ادبی یا نظریۀ انواع ادبی یکی از نظریات مطرح در حوزۀ نظریۀ ادبی است که در حیات حدوداً دوهزار و چهارصد سالۀ خود محمل مناقشات، رد و قبول ها و جرح و تعدیل های فراوانی بوده است. در این مناقشات و مجادلات مسائل و مباحث مختلفی مطرح شده که سبب گسترش، تعمیق و امروزه تثبیت این نظریه شده است. این مقاله بر آن است تا از انبوه مباحث مطرح در این نظریه به مسائلی بپردازد که توجه به آنها در مطالعات گونه...

این مقاله به بررسی وضعیت فلسفی سوژه در اندیشۀ معاصر می‌پردازد. پرسش‌های اصلی آن بدین شرح است: 1) اصولاً مشکل یا مشکلاتی که فلسفۀ مدرن، از سوژۀ دکارتی تا صورت‌بندی کانتی از"ارادۀ رادیکال سوژۀ آزاد"، و تا سوبژکتیویتۀ هگلی با آن مواجه است، چیست؟ 2) آیا بر مبنای نقادی‌های درونی مدرنیته و بر اساس تلاش آخرین بازماندۀ اصلی و مهم فلسفۀ مدرن یعنی یورگن هابرماس، می‌توان بر تعارض‌های درونی سوبژکتیویته غلبه...

با بازخوانی نوشته های وبر و فراروی از خوانش پارسونزی از وی، سویه های نیچه ای رویکرد وی به مدرنیته و مؤلفه های فرهنگی آن نمایان می شود؛ آن گونه که به برجسته سازی نقش وی چونان میان جی انگاره های نیچه ای و رویکرد انتقادی پسامدرنانی چون لیوتار و فوکو به مدرنیته می انجامد. برای آزمودن این فرضیه، نخست باید شاخصی برای سنجش هم سانی ها و ناهم سانی های وبر و پسامدرنانی چون لیوتار و فوکو برگزید و پس از آن...

باغ، فارغ از شکل معمارانۀ آن، یکی از مفاهیم کلیدی در تاریخ هنر ایران از دوران باستان تا عصر اسلامی به شمار می آید؛ به گونه ای که در شکل دهی به فرم، مضمون، موضوع و محتوای بسیاری از آثار هنری در هنرهای مختلف، از جمله معماری این سرزمین، نقشی محوری و تعیین کننده داشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی این مفهوم و جنبه های تعیین کنندۀ آن در هنر و فرهنگ دورۀ صفوی است. مسئله این است که باغ در جایگاه مفهوم فکر...

چکیده نظریۀ سبک­شناسی گفتمانی در پی بررسی زیبایی­های منحصر به فرد چینش کلام در متون برجسته و هنری است. سبک­شناسی گفتمانی، نگرشی است در باب رابطۀ محتوای متن با بیرون متن، که مستقیما تحت نفوذ اندیشۀ میشل فوکو به وجود آمد. این برخورد زبان­شناختی، در متن­های ادبی به مقولاتی فراتر از جمله، مانند: پیوستار معنایی، سبک نحوی جمله ها ، کنش گفتاری، بافت، نظم ساختارهای خود متن و بسامد کنش­ها و جمله­ها می­پ...

پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «چرا و چگونه بنیادهای فلسفه سیاسی میشل فوکو را متأثر از فلسفه سیاسی فردریش نیچه می دانیم؟» فرضیه ی مطرح شده در پاسخ به این پرسش اساسی بر این قرار است که «با عنایت به مولفه های کلیدی فلسفه سیاسی فردریش نیچه، می توان فلسفه سیاسی میشل فوکو را در سه مولفه بنیادینِ تبارشناسی در مقامِ روش، رابطه متقابل قدرت با دانش و حقیقت، و نهایتاً سوژه زدایی تاریخی، متأثر از نیچه تلقی ...

میشل فوکو، فیلسوفی است که بر پایه تحلیل گفتمانی به واکاوی مناسبات قدرت پرداخته است و از آنجا که طرح هر ایده نظری از جانب او، در نهایت، در جهت تبیین نظریه گفتمان قدرت است، ارائه مفهوم هتروتوپیا (دگرمکان) نیز تأییدی است بر اندیشه های پیشین او در این باب؛ به طوری که از طریق تشریح جایگاه مکان در حیطه جغرافیای بشری به بررسی دوباره سازوکارهای کارکردی قدرت می پردازد. به زعم فوکو، هتروتوپیاها پادمکان ه...

چکیده تحول مفاهیم سیاسی و اجتماعی تابعی از تحول فرماسیون یا وضعیت واقعیِ نیروهاست. بر این پایه، می‏توان این ایده‏ها را در دستگاه نظری میشل فوکو مطرح کرد: مفاهیم برساختۀ فوکو، با ورود جامعۀ سرمایه داری به عصر اطلاعات، دست خوش تحول شده است. زیست ـ قدرت، تقریباً، کلیدی‏ترین مفهومی است که با دگرگونی شرایط عینیِ اِعمال آن و با دگرگونیِ میدان واقعیت تولید سرمایه‏دارانه، از سوی طیف عمده‏ای از اندیشمندان، ...

پژوهش حاضر براساس اندیشه‏های میشل فوکو دربارة زندان، به بررسی زندگینامة خودنوشت ملکوم اکس می‏پردازد که پس از دورة حبس او به نگارش درآمد. نگارندگان درصددند تا ابهام و دوگانگی نهفته در ماهیت اسارت و زندان را که به کسب دانش و قدرت از سوی ملکوم اکس در دورة حبس او منجر شد، با توجه به نظریه­های فوکو تبیین کنند. زندان از یک­سو نیرویی محدودکننده و سرکوبگر برای روح و روان این سیاهپوست آمریکایی بود؛ از س...