ریشه دانش جغرافیا در ایران، به سده های پیش از اسلام می رسد. با این وجود، جغرافیدانان مسلمان ایرانی در گسترش این دانش نقش انکارناپذیر و خدمات ارزنده ای داشته اند. شاید بتوان تشکیل بیت الــحکمه، با حضور دانشمندان ایرانی در روزگار مأمون عباسی و شکل گیری نهضت ترجمه را آغازی برای تــلاش سازماندهی شده مسلمانان برای آگاهی از دانش دیگران از جمله دانش جغرافیایی ایرانیان، رومیان، یونانیان و هندیان دانست....

مولانا جلال­الدین محمدبن سلطان العلما بهاء­الدین محمدبن حسین­بن احمد خطیبی بکری بلخی، که در کتاب­ها از او به نام­های «مولانای روم» و «مولوی» و «ملای روم» یاد کرده­اند، یکی از بزرگ­ترین و تواناترین گویندگان متصوفه و از عارفان نام­آور و ستاره درخشنده و آفتاب فروزنده آسمان ادب فارسی، شاعر حساس، صاحب اندیشه و از متفکران بلامنازع عالم اسلام است. در این نوشتار سعی بر آن است که علاوه بر بیان اندیشه­ها...

نوشت? منتشر نشده ای که از مرحوم هوشنگ اعلم به زبان فرانسه بر جای مانده و خانم نگار نادری آن را به فارسی برگردانده است. تصویر دست نوشت? به جا مانده از هوشنگ اعلم در پایان این مقاله پیوست شده است. تمام آنچه در باب این مؤلف، شعیا بن فریغون می دانیم، این است که شاگرد ابوزید احمد بن سهل بلخی، دانشمند و جغرافی دان ایرانیِ در گذشته به سال 322ق/934م، بوده است، که در نتیجه رونقش در نیم? نخست سد? چهارم ه...

«تدبیر سماع» و به عبارت دیگر (توجه به موسیقی) به عنوان ابزاری جهت حفظ و ارتقای سلامت و نیز درمان بعضی بیماری ها موضوعی است که در آثار تعدادی از اطبا وحکمای طب سنتی ایران به آن اشاره شده و یا به طور مبسوط مورد بحث قرار گرفته است. هدف این مقاله آن است که ضمن معرفی اجمالی این موضوع و اشاره به تعدادی از نظرات حکما، توصیه های «ابوزید بلخی» تحت عنوان «تدبیر سماع»را به طور مفصل تر بیان گردد و دقت نظر ...

کتاب مطالع‌السعاده یا سعادتنسخه‌ای بسیار نفیس است که در دوران سلاطین ترک عثمانی نوشته و تصویرسازی شده است. این اثر به سفارش سلطان مراد سوم تهیه شده است. این کتاب شامل توضیحات و توصیفاتی از دوازده علایم صورفلکی به همراه مینیاتورها و نقاشی‌های بسیار عالی است. کتاب البلهان ابومعشر بلخی را می‌توان از سرچشمه‌های اصلی کتاب سعادت دانست. کتاب البلهان را برخی به کتاب عجایب ترجمه کرده‌اند، اما در واقع نو...

محیط زیست از جمله مباحث عمده در جهان معاصر است؛ زیرا نوع عملکرد و تعامل انسان با محیط زیست اطراف خود سبب شده تا علاوه بر ایجاد آسیب های جدّی به طبیعت، حیات انسانی نیز مورد تهدید قرار گیرد. مولوی به عنوان یکی از برجسته ترین عرفای اسلامی، به واسطه اتصال و درک عمیقی که از متون دینی و عرفانی داشته است، جهان بینی را ارائه نموده که در آن چشم اندازی از جهان برتر را نمایان می سازد. در جهان بینی مولوی ...

قصّه­ها و تمثیلات مثنوی مولانا جلال­الدّین محمد بلخی، مقدّمة واقعی شناخت مثنوی و راه ورود به اقلیم ناشناختة آن است. چون در تعلیم مولانا، حقیقت از شریعت جدایی ندارد و طریقت هم سِرّ حال انبیا را نشان می­دهد، از جست و جو در آن چه به حالات و مقامات انبیا و اولیا در مثنوی آمده است، سِرّ طریقت و حقیقت را بهتر می­توان درک کرد. بدین گونه با تأمّل در سِرّ این گونه قصّه­هاست که می­توان به لطایف اسرار مثنوی راه یافت.

موضوع رساله معنا شناسی عقل در دیوان کبیر شمس و فیه ما فیه مولانا جلال الدین محمد بلخی (متوفی 672 هـ .ق) است. در ابتدا مراد از معنا شناسی به عنوان دانش و روش را مشخص خواهیم ساخت. بدین ترتیب در فصل اول به بررسی مکاتب معنا شناسی در دوران معاصر خواهیم پرداخت که شامل چند بخش خواهد بود، بررسی مکاتب معنا شناسی، بررسی روش شناسی توشیهیکو ایزوتسو و تفسیر او از مکتب بن، و شناخت روش معنا شناسی بکار رفته تو...

یکی از پیچیده ترین مسائل فلسفی و کلامی، مسأله جبر است و اختیار. این مسأله هرگاه با مسائلی دیگر چون «جبر و تفویض»، «خیر و شر»، «حق و تکلیف» و نظایر آن ها گره بخورد، پیچیده تر می شود. مولانا در خلال مثنوی و دیوان شمس تبریزی این مسأله غامض را با چاشنی اندیشه چاره جوی و ذوق سرشار خود شکافته و هرچند پاسخی روشن برای آن نیافته، لیکن به تر از هر متکلمی در این عرصه پر تزاحم ظاهر شده است. این مقاله، نظری...

مقاله حاضر تلاشی است، در پی­گیری برخی از مفاهیم بدیع دانش زبان­شناسی نوین در آراء حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی که از رهگذر بازخوانی یکی از آثار منثور وی با عنوان جامع­الحکمتین حاصل آمده است. ابتدا ضمن واکاوی فصل «اندر نطق و کلام و قول» و برخی فصلهای دیگر کتاب، دیدگاههای ناصر خسرو را در باب زبان یک به یک معرفی کرده­ایم و آنگاه با مقایسه تطبیقی آراء یاد شده با نظریه­های نوین زبان­شناسی و بحث دربا...