در مورد کیفیت انتساب افعال ارادی انسان به خودش و خداوند به‌گونه‌ای که مستلزم جبر یا تفویض نباشد، تبیین‌های متعددی مطرح است؛ یکی از آنها، تبیین فخر رازی است که در آن، افعال ارادی انسان، توأمان به خودش و خداوند منتسب شده است؛ به این صورت که افعال ارادی انسان به خودش منسوب است، چون قوامشان به قدرت و اراده اوست. آن افعال به خداوند نیز منسوب است؛ چون قدرت و اراده را در وی آفریده است. پژوهش حاضر با ه...

ملاصدرا در باب علم، دارای ابتکاراتی است که فلسفه او را از نظام­های فلسفی پیشین، متمایز می سازد. وی با رویکردی وجودشناختی به علم، نگاهی متفاوت به مسائل مربوط به آن دارد. ابداعات صدرالمتألهین در این موضوع، زمینه­ا ی مناسب برای حل مسائل دشواری که تا پیش از وی، پاسخ کامل و صحیحی برای آن ارائه نشده بود، فراهم کرد. در این نوشتار، تنها برخی از پیامدهای هستی شناختی نگاه وجودشناسانه ملاصدرا به علم، مورد...

مولانا معتقد است که در پس همه پدیده های این عالم، وجودی است کامل، آگاه، نامتناهی و دارای همه صفات و اسمای حسنی. مولوی این وجود را خدا می نامد. خداوند منشأ و سرچشمه لایزال هستی و زندگی است. خداوند خالقی است که همه کائنات را از «عدم» و فقط به اراده خویش آفریده است. کانون و محور اندیشه مولانا خداوند «فعال ما یشاء» و قادر مطلق است. به نظر مولوی در یک سوی هستی، خدای نامتناهی، روح و جان جهان قرار دار...

اسلوب و روشهای «گفت وگو» در بسیاری از آیات قرآن در قالب داستان و خطاب به پیامبران برای مردم ذکر می گردد و از آنجا که مهم ترین پُل ارتباطی بین انسان ها برای بیان افکار یکدیگر «گفت وگو» می باشد و خداوند خود اوّلین و بهترین معلّم انسان هاست، به همین دلیل، در قرآن کریم نمونه های متنوّعی از گفت وگو را برای هدایت انسانها بیان فرموده است. نمونه ای از این داستان ها، گفت وگوهای خدا با پیامبران می باشد که در...

از نظر شاه نعمت الله ولی، ادراک ذات الهی توسط حس، وهم، خیال و عقل ناممکن است. اما با کشف و مشاهدۀ تام می توان به معرفت ذات الهی رسید. معرفت ذات فقط از طریق خود ذات امکان پذیر است؛ یعنی ذات الهی توسط غیر نمی تواند شناخته شود؛ زیرا غیری وجود ندارد تا بتواند عارف ذات شود. انسان با فنا از وجود مقید خود به ذات حق باقی می گردد. اما تعین از انسان کاملاً مرتفع نمی شود، فقط شاهد اتصال وجود مقید خویش به و...

«عبادت شیطان»، به این معنا که شیطان معبود است، در دو آیه قرآن مطرح شده است. گوهر معنایی «عبادت»، «خضوع» و «تذلّل» است. همه مفسران- تا جایی که می دانیم- «عبادت شیطان» را به معنای «اطاعت او» گرفته اند. این نظریه با کاستی هایی رو به رو است.  به نظر می رسد، منشأ این معنا نزد مفسران تلقّی آنان از معنای اصطلاحی عبادت است که آن نیز با ابهام هایی متعدّد مواجه است. حاصل بررسی ها چنین است که معنای عبادت شیط...

مولوی تمام اجزای آفرینش را نمودی از جلوه های بی همتای خداوند می یابد، که خداوند در آن بهاندازه و درخور استعداد خلایق، تظاهر به وجود نموده است. از این رو، در نظرگاه مولوی، هستیآیینه ای است که خداوند دائماً در آن جلوه گری می کند. مولوی تمامی اجزای هستی را مملو از معنامی یابد و معنا را به تعبیر استاد خویش شمس تبریزی همان خدا می داند. او آدمیان را در این عرصهفرا می خواند که با فراست ذهن و طهارت باطن...

وجود شرور در جهان، در تعارضی ظاهری با سه صفت علم مطلق، قدرت مطلق و خیرخواهی محض خداوند است. به بیان دیگر، مجموعۀ مرکّب از چهار گزارۀ زیر، مجموعه­ای به ظاهر ناسازگار را شکل می­دهد: 1- خداوند عالم مطلق است. 2- خداوند قادر مطلق است. 3- خداوند خیرخواه محض است. 4- شرّ وجود دارد. این تعارض، به «مسئلة شرّ» معروف است که بر مبنای آن، گروهی از خداناباوران، با تکیه بر واقعیّت شرور، به انکار وجود خداوند می­پرد...

چکیده: این مقاله به یکی از مسائل مهم و چالش‌برانگیز در علم کلام و فلسفه دین یعنی مسأله شرّ می‌پردازد. سئوال اصلی این است که چرا با وجود خداوند عالم قادر خیرخواه مطلق ما همچنان شاهد وجود شروری در عالم از قبیل شرور طبیعی و اخلاقی هستیم؟ پاسخ‌های متعددی مانند: موهوم یا عدمی بودن شر، لازمة جهان طبیعی بودن، ضرورت شرور قلیل برای خیرهای کثیر و ... به این مسأله داده شده است.به نظر می‌رسد علت اصلی...