در این مقاله به سه مطلب درباره فلسفه علم فقه پرداخته شده است: در مطلب اول تلاش شده است تا با استقصایی نه چندان کامل، کاربردهای سه واژه «فلسفه» «علم» و «فقه» توضیح داده شود، سپس معنا و مراد از این سه واژه بیان شود و سرانجام تعریفی از فلسفه علم فقه ارائه گردد. در مطلب دوم پس از بیان ویژگی های ساختار مطلوب در یک علم، ساختار کلّی فلسفه علم فقه در یک مقدمه و چهارده محورِ اصلی پیشنهاد شده است. در مطلب ...

تأثیرگذاری فلسفه بر علم فقه در دو بخش بررسی می‏شود: تأثیرات کلّی فلسفه بر نظام علم فقه; و تأثیرات فلسفه بر مسائل علم فقه. مهم‏ترین موارد تأثیرگذاری کلّی فلسفه بر نظام علم فقه، از این قرار است: اول، تأثیر فلسفه بر شکل‏گیری فلسفیِ اندیشه فقهی; دوّم، تأثیر فلسفه بر تقویت نقد اخباریان; سوّم، تأثیر فلسفه بر حوزه زبانی علم فقه; چهارم، تأثیر فلسفه بر حوزه تفسیر الفاظ در علم فقه; پنجم، تأثیر فلسفه بر روش عل...

فلسفه را معمولا در عرض علوم قرار می دهند و با موازین و ملاکهای متدولوژی علم در باب آ ن حکم می کنند و حال آْنکه فلسفه بحث در شرایط امکان وجود چیزها چیست (و از جمله علم) است بر اثر این اشتباه است که گاهی بعضی از دانشمندان با فلسفه مخالفت می کنند. اگر بتوان اختلاف علم و فلسفه را روشن ساخت بسیار یاز انی اختلافها از میان می رود فلسفه نه فقط با علم مخالف نیست بلکه علوم در طی دو هزار سال و مخصوصا علم ...

اصطلاح "فلسفه در طول تاریخ به معانی گوناگون به کار رفته الست. زمانی همه دانشها تحت عنوان حکمت یا فلسفه, طبقه بندی می شدند،و آن بخش خاص فلسفه را که امروز به آن فلسفه می گوییم، ما بعد الطبیعه یا "ماوراء الطببعه یاالهیات ویا فلسفه اولی می نامیدند. امروزه با اضافه کردن اسامی علوم به لفظ فلسفه، اصطلاح دیگری پدید،آمد که به آ ن فلسفه مضاف می گویند. فلسفه یک علم- مثلآ فلسفه علم فیریک; فلسفه علم شیمی/ ف...

در حقوق گاه از ثبوت و اثبات و لزوم تمایز میان آن دو سخن به میان می آید اما آگاهی از مبنای واقعی این تفکیک وماهیت آن زمانی بهتر حاصل می شود که موضوع در سه حوزه مختلف یعنی معرفت شناسی علم کلام و نیز فلسفه حقوق موردکاوش قرار گیرد در معرف شناسی آموزره های اصلی سه مکتب واقع گرایی ایده گرایی و پدیده گرایی را با همین دید بررسی نموده ایم در کلام اسلامی به مرور آراء طرفداران حسن و قبح ذاتی از یک سو و حس...

مهاجرت فلاسفه و متکمان از شهرهای در حال سقوط اندلس به افریقیه دوره حفصی با ورود اندیشه‌های کلامی امام المتکلمین فخر رازی از مصر به افریقیه همزمان شد. در این برخورد اندیشه‌ها حاکمیت با متکلمان مالکی بود که سنت سلف را تایید و برقرار می‌ساختند. تقوی کلام بر فلسفه در سراسر دوره حفصی در غالب مدارس متعدد کلامی برقرار ماند. تلفیق فلسفه و کلام، فلسفه و تصوف و پیدایش تصوف فلسفی از پدیده‌های خاص دوره حفص...

امیرمؤمنان علی بن ابیطالب(ع) از صدر اسلام تاکنون به دروازه شهر علم نبوی مشهور است، نگاه و بیان ایشان نسبت به قرآن کریم همواره مرجع مفسّران و محققان بوده است . در این زمینه، یکی از رابطه های عمیق نهج البلاغه با قرآن، تعلیل آیات قرآن در کلام علوی است. حضرت در قسمت هایی از نهج البلاغه به تعلیل آیات پرداخته و علل و چرایی کلام الهی را در قرآن مجید بیان می دارد. در واقع، می توان در نهج البلاغه پاسخ عق...

مسئله وجود ذهنی از مباحث دیرپای حوزه های فلسفه و کلام اسلامی محسوب می شود که در باب نحوه تحقق و تبیین علم نقش برجسته ای دارد. در این مقاله ضمن تأکید بر این که این مسئله از مسایل ابداعی در فلسفه اسلامی است، به دلایل اثبات وجود ذهنی با تکیه بر اندیشه صدرالمتالهین پرداخته شده است که از منظر ایشان، هر مقوله ای که به ذهن می آید به حمل اولی ذاتی ـ نه به حمل شایع صناعی ـ همان مقوله است و آنچه به عنوان...

پژوهش حاضر به مسئله «حق» و «حقانیت» در قرآن از سه منظر توجه شده است. از حیث معنا و کاربرد، مصداق و ملاک «حق» معانی حق هم شامل امور تکوینی و واقعی و هم امور ارزشی و اعتباری می باشد و کاربردهای آن نیز در مورد خداوند متعال، افعال و وعده های الهی ، مطابقت با واقع ونیز امور حقوقی می باشد. از حیث مصداق خداوند متعال، قرآن کریم و دین اسلام در زمره مهم ترین مصادیق حقانیت قرار گرفته اند. از حیث ملاک نی...

مبانی معرفت شناختی علم کلام، موضوع این نوشتار است. از این منظر، اقتضائات فطرت انسان و نیازهای بنیادی آن و اصول عقلیِ ناظر بر حجّیّت نصّ آسمانی، مبادی معرفت شناختی در علم کلام است. برهمین اساس، مادامی که اصل دین و نصّ آسمانی آن، به طور مستدلّ پذیرفته نشود، آنچه از طریق براهینی چون «امکان و وجوب» و «حرکت»  حاصل می‌گردد، «علّت العلل» و « محرّک لا یتحرّک» و امثال آن است و بدیهی است که این گونه امور را نمی ت...