مقاله حاضر به بررسی واژه ایرانی کهن āzāta، سیر تحول معنایی آن در گذر زمان از ایرانی باستان به ایرانی میانه غربی، و تا زمان رواج فارسی نو می پردازد و با ارائه شواهد مربوطه از دوره باستان (اوستا) و میانه (پارتی و فارسی میانه) زبان های ایرانی، تحول و گسترش معنایی این واژه را بررسی می کند. در این بررسی نشان داده شده که مفهوم آزاد به معنای «رها و غیرمقید» که در بیشتر اوقات بر دیگر مفاهیم این واژه سا...

حکومت ساسانی با اتکاء به دو اصل اساسی و انقلابی تمرکز دین و دولت با ساختار سیاسی- نظامی قدرتمندی شکل گرفت. این حکومت در ابتدا با پشتیبانی نیروهای قدرت­گرای اشرافیت درباری متکی بود و این عاملی برای فزونی اقتدار چنین گروه­هایی در تمام امور لشکری و کشوری شد . چنین روندی به تناوب قدرت و ضعف شاهان تا دوره قباد و خسرو اول تداوم یافت. با ظهور قباد و پسرش خسرو ، روند جدایی و تنش میان پادشاه و اشرافیت د...

حکومت ساسانی با اتکاء به دو اصل اساسی و انقلابی تمرکز دین و دولت با ساختار سیاسی- نظامی قدرتمندی شکل گرفت. این حکومت در ابتدا با پشتیبانی نیروهای قدرت­گرای اشرافیت درباری متکی بود و این عاملی برای فزونی اقتدار چنین گروه­هایی در تمام امور لشکری و کشوری شد . چنین روندی به تناوب قدرت و ضعف شاهان تا دوره قباد و خسرو اول تداوم یافت. با ظهور قباد و پسرش خسرو ، روند جدایی و تنش میان پادشاه و اشرافیت د...

 تاریخ اجتماعی – اقتصادی در عهد ساسانی حکایت از مبارزه­ای مستمر میان اشرافیت ایرانی و پادشاهان است که جز با وقفه­های اندک تا پایان عمر دولت ساسانی ادامه داشته است تا جایی که می­توان یکی از علل مهم انحطاط و انقراض حکومت ساسانی را همین منازعه میان اشرافیت ایرانی و سلطنت دانست. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به طور مشخص در پی تبیین این مساله است که رابطه اشراف و پادشاهان در حکومت ساسا...

تاریخ اجتماعی – اقتصادی در عهد ساسانی حکایت از مبارزه­ای مستمر میان اشرافیت ایرانی و پادشاهان است که جز با وقفه­های اندک تا پایان عمر دولت ساسانی ادامه داشته است تا جایی که می­توان یکی از علل مهم انحطاط و انقراض حکومت ساسانی را همین منازعه میان اشرافیت ایرانی و سلطنت دانست. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به طور مشخص در پی تبیین این مساله است که رابطه اشراف و پادشاهان در حکومت ساسان...

نظام حکومتی ساسانی علارغم قدرت نظامی و ایدئولوژیک و دوام زمانی حکومت و برخورداری از ثروت و قدرت و تسلط بر بخش های شرقی و غربی حکومت فرامرزی خودش، از همان روزهای نخستین چهره آسیب پذیری داشت. این پدیده، نخست در چهره مذهبی و بعد در سیاست آن و همچنین در روابط داخلی بزرگان کشور و دستگاه سلطنتی هویدا بود. این آسیب پذیری بیانگر این حقیقت است که نظام حکومت ساسانی با وجود قدرت و استیلای سیاسی و نظامی، ق...

توسعه­طلبی حکومت ساسانی و گسترش مرزها و متصرفات خارجی و همچنین کشمکش­های درون تشکیلات حکومتی بر سر قدرت و نفوذ در هرم قدرت سیاسی بین اشرافیت درباری با شاه، رویکرد گرایش به استفاده از نیروهای کمکی و پشتیبان را افزایش داد. این سیاست گزینه­ای موقتی بود و براساس موقعیت زمانی و مکانی خاص صورت می­گرفت. در پیش گرفتن چنین رویکردی نتایج و پیامدهای مثبت و منفی برای ساسانیان در بعد داخلی و خارجی برجای گذا...

ساختار اجتماعی ـ سیاسی دوران ساسانی مورد پژوهش­های بسیاری قرار گرفته است. بیشتر آن­ها این جامعه را به‌عنوان نمونه‌ای از جوامع فئودالی یا استبدادی شرقی توصیف کرده‌اند؛ اما شواهد تاریخی با این دو نظریه به‌طور کامل همخوانی ندارند. به نظر می‌رسد که وجود اشرافیت قدرتمند در کنار دولت مقتدری که به دنبال تمرکز بیشتر قدرت است، این جامعه را نمونه‌ برجسته‌ای از امپراتوری‌های بوروکراتیک موردنظر آیزن­اشتادت...

نظام حکومتی ساسانی علارغم قدرت نظامی و ایدئولوژیک و دوام زمانی حکومت و برخورداری از ثروت و قدرت و تسلط بر بخش‌های شرقی و غربی حکومت فرامرزی خودش، از همان روزهای نخستین چهره آسیب پذیری داشت. این پدیده، نخست در چهره مذهبی و بعد در سیاست آن و همچنین در روابط داخلی بزرگان کشور و دستگاه سلطنتی هویدا بود. این آسیب پذیری بیانگر این حقیقت است که نظام حکومت ساسانی با وجود قدرت و استیلای سیاسی و نظامی، ق...

توسعه­طلبی حکومت ساسانی و گسترش مرزها و متصرفات خارجی و همچنین کشمکش­های درون تشکیلات حکومتی بر سر قدرت و نفوذ در هرم قدرت سیاسی بین اشرافیت درباری با شاه، رویکرد گرایش به استفاده از نیروهای کمکی و پشتیبان را افزایش داد. این سیاست گزینه­ای موقتی بود و براساس موقعیت زمانی و مکانی خاص صورت می­گرفت. در پیش گرفتن چنین رویکردی نتایج و پیامدهای مثبت و منفی برای ساسانیان در بعد داخلی و خارجی برجای گذا...