ابومحمد حسن بن شعبة حرّانی، محدّث شیعی سدۀ چهارم هجری است که اطلاعات کمی دربارۀ وی وجود دارد. کهن ترین منبعی که از وی نام برده به سدۀ دهم هجری بازمی گردد. آشنایی بیشتر عالمان شیعی با وی بیش از همه مرهون دستیابی وجاده ای علامه مجلسی و شیخ حرّعاملی به کتاب مشهور تُحَف العقول اوست که به سبب تألیف همین اثر مورد تمجید عالمان متأخر امامی قرار گرفته است. در میان میراث مکتوب مذهب نُصیریه علاوه بر این دو کتاب...

«نُصیریه» از جمله فرقه‌های انحرافی شیعۀ امامی است که رویکرد باطنی­ـ غالیانه در میان پیروان آن مشاهده می­شود. نظر به ماهیت سرّی جریان‌های باطنی، آثار اندکی از میراث نُصیریه به­شکل عمومی در اختیار است. در سال‌های اخیر، مجموعه‌ای با عنوان «سلسلة التراث العلوی» نشر یافته که مشتمل بر آثار فراوانی ازمیراث نُصیریان است. کتاب «حقائق أسرار الدین» از جملۀ آنهاست که در میان نُصیریه به «ابومحمد حسن‌ بن علی ‌بن ...

هرچند بنابر آگاهی‌های موجود کتاب تحف‌العقول از جمله منابع حدیثی متقدم است که به دست علی بن حسن بن شعبة حَرّانی ـ معاصر شیخ صدوق (م 381ق) ـ تألیف شده است, اما نخستین اشاره‌ها به آن در آثار سده‌های دهم و یازدهم هجری دیده می‌شود. نقل حدیث «معائش عباد» از این کتاب در المکاسب شیخ انصاری (م 1281ق) موجب شهرت بیشتر تحف‌العقول در محافل فقهی گردید. فاصلۀ زمانی تدوین کتاب تا نخستین اشاره‌ها به آن از یکسو و ...

ابومحمد حسن‌بن‌شعبة حرّانی، محدّث شیعی سدۀ چهارم هجری است که اطلاعات کمی دربارۀ وی وجود دارد. کهن‌ترین منبعی که از وی نام برده به سدۀ دهم هجری بازمی‌گردد. آشنایی بیشتر عالمان شیعی با وی بیش از همه مرهون دستیابی وجاده‌ای علامه مجلسی و شیخ حرّعاملی به کتاب مشهور تُحَف‌العقول اوست که به سبب تألیف همین اثر مورد تمجید عالمان متأخر امامی قرار گرفته است. در میان میراث مکتوب مذهب نُصیریه علاوه بر این دو کتاب...

نامه ای از حضرت علی بن الحسین (ع) به محمّدبن مسلم معروف به ابن شهاب زُهری در برخی منابع ذکر شده است. در این نامه زهری به جهت همکاری با دربار بنی امیه مورد سرزنش آن حضرت (ع) قرار گرفته است. معمولاً این نامه در تحلیل موضع گیری های سیاسی و اجتماعی امام سجّاد (ع) مورد استناد قرار می گیرد. از بررسی منابع و کتاب های متعدد چنین برمی آید که قدیم ترین منبع موجودی که این نامه را, البته بدون سند, نقل کرده کت...

فضایل شهرها از جمله موضوعاتی است که خاستگاه بسیاری از روایات ساختگی است. در این نوشتار ما در پی آنیم که روایات فضایل شهر مقدس قم را ارزیابی سندی و متنی داشته باشیم. این روایات اولین بار از طریق حسن بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (برادر میانی شیخ صدوق)، عابدی زاهد و عزلت نشین - که بهره ای از فقه نداشت - برای حسن بن محمد بن حسن سائب اشعری قمی نقل شد. بعد ها این روایات توسط مؤلفان جوامع حدیث...