سنجش ناپذیری مفهومی است که با کسانی چون تامس کوهن و پل فایرابند وارد ادبیاتِ فلسفه ی علم معاصر شد. در این میان تعابیر کوهن از این مفهوم از اهمیت بیشتری برخوردارند. بحث در باب این موضوع، با مباحث معناشناسی و روش-شناسی پیوند دارد، و مبحثی چون امکان ترجمه میان زبان ها را پیش می کشد. مروری بر آثار کوهن نشان می دهد که او طی چند دهه تعابیر متفاوتی از مفهوم سنجش ناپذیری میان نظریه های علمی را ارائه داد...

از شاخه های فلسفۀ عرفان، فلسفۀ عرفان نظری است و از مسائل فلسفۀ عرفان نظری، منطق و میزان عرفان نظری است. اساس این منطق نیز بر سنجش پذیری گزاره های عرفانی است که بر پایۀ «لکل علم میزان» و «لکل حکم معیار» تکیه دارد تا راه نقد و سنجش گزاره ها را برای شناخت صدق و خطایشان هموار سازد. اما در برابر نظریۀ سنجش پذیری، سه نظریۀ رقیب خطاناپذیری، معیارناپذیری و توصیف ناپذیری وجود دارند. در نظریۀ خطاناپذیری،...

علیرغم توافقهای عمیقی که میان دو دیدگاه ویتگنشتاین وجود دارد هر دو از تاثیر گذار ترنی آراء فلسفی قرن بیستم به حساب می آید و نفوذ عمیقی بر سایر فیلسوفان بخصوص فیلسوفان علم داشته است تاکید این مقاله به نقش و تاثیر زبان در آراء متاخر وی و نیز تاثیر آن بر برخی از فیلسوفان علم نظیر تامس کوهن و پاول فایرابند است و نیز اینکه چگونگ پایبندی این دو به دیدگاه متاخر ویتگنشتاین یشان را در زمره نسبی گرایان ق...

امروزه فلسفه تطبیقی به عنوان حوزه ی مطالعاتی جدیدی در حال بسط و گسترش است، گرچه برخی در اعتبار آن به شک و تردید می نگرند، اما در این مقاله ماهیت مسائل فلسفه تطبیقی، تعریف مبانی، امکان و روش شناسی آن مورد بحث قرار گرفته است. در پایان نتیجه می گیریم فلسفه تطبیقی در ساحتی فرافلسفی با تلفیقی از روش شناسی های موجود ممکن است و این فلسفه توانایی پاسخ به برخی از مسائل حل ناشده را داراست. بنابراین می تو...

بررسی فلسفی «پیشرفت نظریه­های علمی» از مهم­ترین مسائل فلسفۀ علم است. مفروض آن امکان مقایسۀ میان نظریه­ها بر اساس معیارهای فرانظریه­ای است. اما ایده «سنجش­ناپذیری» مدعی است که در هنگام تغییرات انقلابی علوم، انتقال میان امورِ سنجش­ناپذیر صورت می­گیرد؛ اموری چون واژگان علمی، معیارهای ارزیابی نظریه­ها، جهان دانشمندان و چکیده آنها یعنی پارادایم ها. کوهن در مقالۀ «سنجش­پذیری، قیاس پذیری و امکان ارتباط...

نسبی­گراییِ مفهومی گونه­ای از نسبی­گرایی است که بر ضرورت وساطت چارچوب مفهومی، زبان، پارادایم یا دیگر جهاز ذهنی و بشرساز در فرایند فهمِ واقع و تفسیر و قرائت جهان تأکید می­ورزد. از نظر نسبی­گرایان مفهومی، نظر به اینکه دستگاه­ها و چارچوب­های مفهومی که این نقش واسط را بر عهده دارند متکثر، متنوع و سنجش ناپذیرند و نمی­توان در باب درستی و نادرستی آنها به قضاوت و داوری نشست، قرائت­های مختلف از جهان و تئو...

تز سنجش ناپذیری علمی از زمان ارائه ی آن توسط کوهن و فایرابند، تزی ضدواقع گرایانه انگاشته شده است. در این مقاله استدلال می گردد که این تز از زمان ارائه ی آن تا به حال دست خوش تحولاتی بوده است و تنسیق آخری که کوهن از آن ارائه می نماید منافاتی با واقع گرایی علمی ندارد. این که چگونه مرجع یک واژه ی علمی مشخص می گردد محل مناقشه ی فلاسفه بوده است. در این مقاله از نظریه ای برای ارجاع دفاع می گردد که مت...

یکی از مناقشه برانگیزترین موضوعات در فلسفة علم توماس کوون، مفهوم هم سنجه ناپذیری است. مفهومی که کوون ابتدا برای مقایسه میان نظریه های جانشین به کار گرفت. هنگامی که کوون این مفهوم را توسعه بخشید افراد زیادی دیدگاه او را به چالش کشیدند و از این رو کوون بر آن شد تا دیدگاه خویش را اصلاح کند، به گونه ای که از زمان طرح این مفهوم تا آخرین روایت کوون از آن، می توان دو موضع را در اندیشة او یافت که با مو...