پرسش اصلی این جستار آن است که بازتاب برداشت قدسی و سکولار از عقلانیت در ساحت های سه گانة جهان­دانی، جهان­داری و جهان­آرایی چگونه است؟ نگارنده با استفاده از روش تطبیقی و الگوی شناخت محور در بازشناسی این دو روایت از عقلانیت در اندیشة دو متفکر اجتماعی غربی و شرقی معتقد است: ماکس وبر در روایت سکولار از عقلانیت معیار آن را کارایی، یعنی انتخاب بهترین وسیله برای دستیابی به هدف، معرفی می کند. که در قا...

در مباحث نقد ادبی از جایگاه نویسنده و خواننده در تعین نوع خوانش ها و نوع دعاوی موجود درنقادی ها، سخن بسیار به میان آمده است. ولی مشکل اینجا است که هویات نویسندگان و خوانندگانمتون مختلف، هویاتی دقیقاً شناخته شده و متعین نیستند که ما بخواهیم دعاوی نقادانه مان را بااستفاده از آن ها متعین کنیم. چگونه می توان با این مشکل کنار آمد و راه برون رفتی برای آن جست؟برای حل مشکل فوق از مفاهیمی مانند فرد واقعی...

این نوشتار تحلیلی‌ـ‌نظری با تدوین چارچوبی متشکل از دو مفهوم «مدرنیسم ایرانی» و «عقلانیت خودمدار» به چرایی آسیب­های اجتماعی پرداخته است. مدعای این نوشتار آن است که به دلیل نمود شکل خاصی از مدرنیسم در ایران، نوعی عقلانیت متشکل از عقلانیت ابزاری و فردگرایی مدرن شکل گرفته که با خودمداری تاریخی و تفرد ایرانی عجین شده و نوعی عقلانیت سیاه به‌وجود آورده است که خودمدار، خودشیفته، همه­چیزخواه، رقابت­جو و...

مطالعه وضعیت جوامع اسلامی حاکیست، برخی از جوامع مسلمان دچار «بحران­های حاد»ی همچون افراط­گرایی مذهبی و تروریسمِ دین‌پایه‌اند؛ و جوامع اسلامیِ باثبات­ نیز یا دارای پتانسیل ظهور افراط­گرایی‌اند یا با زوال قلمرو معنویت مواجه‌اند و مسائل اجتماعی ناشی از تجربه سرمایه­داریِ بومی خود را دارند. پرسش این است که علت بروز این وضعیت بحرانی چیست؟ و راه برون رفت از آنها کدام است؟ در پاسخ باید گفت بروز چنین بحرا...

تأثیر سیر تکامل علوم گوناگون بر نظریه سازمان، اهمیت مشروعیت بیرونی را همراستا با اهمیت ‏کارایی درونی مدنظر قرار داد. اگر مدیریت در سویه عقلانیت ابزاری مشغول است، جامعه‏شناسی به ‏سویه عقلانیت فرهنگی متمایل می‏شود؛ در ایران این زمینه فرهنگی از کنش‏های ساختاری و رفتاری ‏مدیریت آب بسیار تأثیر پذیرفته است. از این رو آب‏سالاری به مثابه واژه‏ای بسیار رسا، تبیین‏گر ‏ماهیت کنش اداری در ایران مدنظر قرار ...

تأثیر سیر تکامل علوم گوناگون بر نظریه سازمان، اهمیت مشروعیت بیرونی را همراستا با اهمیت ‏کارایی درونی مدنظر قرار داد. اگر مدیریت در سویه عقلانیت ابزاری مشغول است، جامعه‏شناسی به ‏سویه عقلانیت فرهنگی متمایل می‏شود؛ در ایران این زمینه فرهنگی از کنش‏های ساختاری و رفتاری ‏مدیریت آب بسیار تأثیر پذیرفته است. از این رو آب‏سالاری به مثابه واژه‏ای بسیار رسا، تبیین‏گر ‏ماهیت کنش اداری در ایران مدنظر قرار ...

اندیشه سیاسی پوپر و هابرماس بر نوعی رابطه عقلانیت و انتقاد شکل گرفته است به صورتی که انتقادگری و عقلانیت دو مفهوم کلیدی در اندیشه های این دو فیلسوف سیاسی محسوب می شوند.سوال اصلی: چرا علیرغم تاکید پوپر و هابرماس به عنصر انتقاد و عقلانیت نظرات سیاسی کاملا متفاوتی دارند؟

نوشتار حاضر سعی دارد به بررسی رابطه دانش و قدرت در ایران عصر پهلوی (1357-1304) بپردازد. در این راستا، سوال اصلی این گونه مطرح شده است که رابط? دانش و قدرت در عصر پهلوی چه تأثیری در شکل گیری نوع خاصی از دانش و پس عقلانیت در ایران معاصر داشته است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح شده است که به نظر می رسد دولت پهلوی به دلیل احساس ضرورت تحقق مدرنیزاسیون در ایران، موجب شکل گیری و گسترش نوعی از دانش و به تبع آ...

با پذیرش مبانی و اصولی چون وحدت تشکیکی و حرکت وجودی ارادی در نگرش وجودی حکمت متعالیه، گشودگی و گستردگی­ای در انسان رخ می­دهد که در آن، انسان از وحدت نوعی متواطی فاصله گرفته و در قلمرو وحدت نوعی مشکک و کثرت نوعی قرار می­گیرد. فیض کاشانی در مواضعی بر پایة وحدت نوعی انسان مباحثی را مطرح کرده و از افراد انسانی سخن گفته است. اما همو براساس نگرش وجودی و با استمداد از مبانی یاد شده، مباحثی مطرح نموده ...

مکاتب در جوامع مختلف از بنیان تفکر اجتماعی نشات می گیرند. نقش رهبران نیز در وهله اول قرین کردن فعالیتشان با عناصر مکاتب اجتماعی است. این اثبات تعلق خاطر به مکاتب می تواند از جایگزینی عقلانیت رهبران به جای مکاتب اجتماعی ممانعت به عمل آورد. اما در برخی جوامعی که به مکاتب مردمی مجهزند نوعی شکاف مفهومی بین رهبران و مکاتب اجتماعی پدید می آید، که نوعی یکه سالاری ایجاد کرده و رهبران را به سمت دیکتاتور...