برخلاف ارسطو که اصل پایه در دستگاه فلسفی خود را «تمایز مابعدالطبیعی میان ماده و صورت» قرار داده بود تا به تمایز میان محسوس و نامحسوس و به محرک نامتحرک برسد که فاعل طبیعی است، ابن سینا «تمایز مابعدالطبیعی میان وجود و ماهیت» را برگزید تا به تمایز میان واجب و ممکن برسد و فاعل الهی یعنی «علت فاعلی ایجادی» و وجود محض را، که خدای تعالی است ثابت کند. اما ملاصدرا اصل پایه در دستگاه فلسفی خود را «تقدم و...

در سال های اخیر مطالعه رفتار نحوی- معنایی افعال در معناشناسی واژگانی و نیز در حوزه مطالعات مربوط به پردازش زبان های طبیعی بسیار مورد توجه بوده است. فیلمور نخستین کسی بود که به بررسی چگونگی بازنمایی معنایی افعال و طبقه بندی آنها پرداخت. روش فیلمور در این زمینه، استفاده از دستور حالت و نقش های معناشناختی بود. بعد از آن تعدادی از پژوهشگران سعی در طبقه بندی معنایی افعال بر اساس رفتار تناوبی آن ها د...

رساله حاضر از طریق طرح پرسش هایی اساسی و تفکیک هایی بنیادین بدنبال بازسازی نظریه معنی داری نزد فرگه،راسل و صدرالمتالهین شیرازی است.بر اساس تفکیک زبان منطقی از زبان طبیعی می توان گفت که هر سه فیلسوف بر اساس مبانی منطقی،معرفتی و متافیزیکی خاص خود از زبان طبیعی فاصله می گیرند و زبان منطقی در منظومه فکری آن ها رجحان می یابد.بر اساس پرسش دوم،اتم معنادارای نزد هم فرگه و هم راسل اسم دانسته می شود و مل...

در این مقاله به بررسی تعریف مشهور ارسطویی نفس از نگاه کتاب اثولوجیا پرداخته شده است. افلوطین خود در کتاب تاسوعات در جانب وجه سلبی علم النفس خویش و در دفاع از موضع افلاطونی خود درباره ذات و ماهیت مجرد و روحانی نفس، آراء رواقیان و اپیکوریان را که قائل به مادیت و جسمانیت نفس بوده وهمچنین اقوال فیثاغوریان و ارسطو را که به نوعی نفس را مرتبط و متصل با جسم و بدن می دانند ابطال می نماید. در کتاب اثولوج...

  فاعل تحریکی تعبیری است که ابن‌سینا پس از آن‌که علیت به معنای اعطای وجود را از مقام فاعل‌های موجود در عالم طبیعت سلب می‌کند، به‌منظور توجیه تأثیرات آن‌ها به کار می‌گیرد. لیکن تأملی دقیق در معنا و نحوۀ وجود حرکت حاکی از این است که در نظام فکری ابن‌سینا، حرکت ازجمله امور ممکن و از عوارض لاحق بوده و لذا در پیدایش خود نیازمند علت مستقلی است که آن را ایجاد کند. بنابراین فاعل طبیعی که در ابتدا مفید ...

چکیده: این مقاله به یکی از مسائل مهم و چالش‌برانگیز در علم کلام و فلسفه دین یعنی مسأله شرّ می‌پردازد. سئوال اصلی این است که چرا با وجود خداوند عالم قادر خیرخواه مطلق ما همچنان شاهد وجود شروری در عالم از قبیل شرور طبیعی و اخلاقی هستیم؟ پاسخ‌های متعددی مانند: موهوم یا عدمی بودن شر، لازمة جهان طبیعی بودن، ضرورت شرور قلیل برای خیرهای کثیر و ... به این مسأله داده شده است.به نظر می‌رسد علت اصلی...

مکتب های فلسفیِ مشاء و متعالیه، هر چند به طور مستقل و خاص به مباحث معرفت شناختی ـ آن گونه که در فلسفة غربی در دورة جدید مطرح شده ـ نپرداخته اند، هر کدام ضمنِ مباحث هستی شناسانة خود به آن نظر دارند و برای تبیین چگونگیِ حصول معرفت به عالم خارج می کوشند.  نمایندگان بزرگ این دو مکتب بزرگ یعنی ابن سینا و صدرالمتألهین، به فراخور هستی شناسیِ خویش، دیدگاه های بدیعی در باب متعلَق شناخت، فاعل شناسا و نیز چیس...

مسئله مورد بررسی در این مقاله عبارت از این است که نقش بدن در صدور افعال چیست. برای بررسی افعال انسانی لازم است در ابتدا به برخی از مفاهیم اساسی علم‌النفس فلسفی ملاصدرا از قبیل مراتب نفس، بدن طبیعی و بدن مثالی پرداخت. در علم‌النفس ملاصدرا ما با دو بدن روبرو هستیم، بدن طبیعی و بدن مثالی. هم‌چنان که نفس در عالم طبیعت بدون بدن تحقق نمی‌یابد، در مرتبه‌ی خیالی و برزخی نیز بدون بدن نیست. افعال انسانی ...

علیت و علت فاعلی همواره بخشی از تأمل ورزی فیلسوفان بوده است. فیلسوفان پیش از ملاصدرا علت فاعلی را با معیارهای متنوعی تقسیم می کردند و صدرا به تدریج تقسیم آنان را توسعه داده و علت فاعلی را به گونه ای تقسیم کرد که با نوآوری همراه بود. طرح نظریه فاعل بالتسخیر از جمله این نوآوری ها بود. این نظریه در میان تقسیم بندی های متنوعی که صدرا از اقسام فاعل دارد، دچار ابهام ، تفسیرهای متفاوت، سوء فهم و نقدها...

برخلاف ارسطو که اصل پایه در دستگاه فلسفی خود را «تمایز مابعدالطبیعی میان ماده و صورت» قرار داده بود تا به تمایز میان محسوس و نامحسوس و به محرک نامتحرک برسد که فاعل طبیعی است، ابن‌سینا «تمایز مابعدالطبیعی میان وجود و ماهیت» را برگزید تا به تمایز میان واجب و ممکن برسد و فاعل الهی یعنی «علت فاعلی ایجادی» و وجود محض را، که خدای تعالی است ثابت کند. اما ملاصدرا اصل پایه در دستگاه فلسفی خود را «تقدم و...