بحث پیرامون نگاه فلسفی-کلامی حافظ به مقولاتی چون تقدیر ازلی، جبر، اختیار و ارادۀ انسان، پردامنه و مناقشهبرانگیز است. منظور از جبر و تقدیر، تحقّق تخلّفناپذیر و از پیش تعیین شدۀ حوادث، افعال و آیندۀ انسانها بر اثر قوانین ضروری و گریزناپذیر علّت و معلول حاکم بر عالَم، یا مطابق ارادۀ پیشین و تغییرناپذیر خداوند است. از طرف دیگر، به نظر میرسد که دستکم بخشی از عواملِ تعیینکنندۀ افکار، احوال، و اعمال انسان،...

آزادانگاری 3 نظریهای است که از یک سو ارادهی آزاد را ناسازگار با موجبیتگرایی میداند و از سویدیگر معتقد به وجود ارادهی آزاد و امکان تحقق آن در شرایط ناموجبیتی است. با تعریف فوقچالشهای آزادانگاری، ابتدا نشان دادن ناسازگارگرایی ارادهی آزاد با موجبیتگرایی و سپس توضیحچگونگی معقولیت و وجود ارادهی آزاد در شرایط ناموجبیتی است. چالش دوم آزادانگاران بسیاردشوارتر از چالش اول آنها است. زیرا در شرایط ناموجبی...

نسبت میان وجوب علّی و مسئولیت اخلاقی از درازدامنه‌ترین مباحث دهه‌های اخیر در میان فیلسوفان اخلاق غرب بوده است. مقاله پیش‌رو می‌کوشد تا در گام نخست نقشه جامعی از الگوهای مختلف این متفکران را در پاسخ به مسئله اخیر ارائه و سپس تقریرهای ناسازگارگروانه از آن را تبیین و بررسی نماید. آنچنان که خواهیم دید دیدگاه مختار تعین گرایان سخت و راه‌حل مورد نظر اختیارگرایان به سبب اشکالات و کاستی-هایی چون تنزل عا...

در تبیین نسبت میان اختیار انسان با ضرورت علّی فعل اختیاری، دو دیدگاه کلی وجود دارد: «سازگارگرایی» که به سازگاری این دو باور دارد و «ناسازگارگرایی» که اختیاری‌بودن فعل را با ضرورت علّی آن ناسازگار می‌داند. علامه طباطبایی در مقام بسط یکی از نظریات سازگارگرایانه، با توسل به «امکان بالقیاس» فعل اختیاری در مقایسه با فاعل آن، می‌کوشد از سازگارگرایی دفاع کند. در این نظریه، فعل انسان نسبت به هریک از جزء ...

آزادانگاری 3 نظریهای است که از یک سو ارادهی آزاد را ناسازگار با موجبیتگرایی میداند و از سویدیگر معتقد به وجود ارادهی آزاد و امکان تحقق آن در شرایط ناموجبیتی است. با تعریف فوقچالشهای آزادانگاری، ابتدا نشان دادن ناسازگارگرایی ارادهی آزاد با موجبیتگرایی و سپس توضیحچگونگی معقولیت و وجود ارادهی آزاد در شرایط ناموجبیتی است. چالش دوم آزادانگاران بسیاردشوارتر از چالش اول آنها است. زیرا در شرایط ناموجبی...

چکیده مسئولیت اخلاقی از مهمترین مباحث مطرح شده در حوزه فرا اخلاق می باشد. فیلسوفان اخلاق تردیدی ندارند که آن، تنها یکی از ویژگیهای انسان بالغ است و از ابتدای تاریخ فلسفه تا کنون به صورتهای مختلفی در این باره به بحث پرداخته اند و بالاتفاق معتقدند که دارا بودن مسئولیت اخلاقی، شرایطی را می طلبد. اختیار یا اراده آزاد، علم و توانایی از جمله شرایطی است که از جهات گوناگون مورد تأیید و تأکید آنها بود...

بحث پیرامون نگاه فلسفی-کلامی حافظ به مقولاتی چون تقدیر ازلی، جبر، اختیار و ارادۀ انسان، پردامنه و مناقشهبرانگیز است. منظور از جبر و تقدیر، تحقّق تخلّفناپذیر و از پیش تعیین شدۀ حوادث، افعال و آیندۀ انسانها بر اثر قوانین ضروری و گریزناپذیر علّت و معلول حاکم بر عالَم، یا مطابق ارادۀ پیشین و تغییرناپذیر خداوند است. از طرف دیگر، به نظر میرسد که دستکم بخشی از عواملِ تعیینکنندۀ افکار، احوال، و اعمال انسان،...

اختیار یکی از مباحث فلسفی است که در علوم انسانی، کارکردهای مهم و قابل توجهی دارد و یکی از مبانی نظری علوم انسانی به حساب می‌آید. تقریرهای مختلفی از اختیار ارائه شده است؛ هر یک از این تقریرها در علوم انسانی آثار و کارکردهایی دارند که با کارکردهای تقریرهای دیگر کاملاً متفاوت است. یکی از این کارکردها، به‌کارگیری نظریه‌های حقوقی دربارۀ مجازات متخلفین است. در این مقاله پس از معرفی اجمالی تقریرهای مخت...

در تبیین نسبت میان اختیار انسان با ضرورت علّی فعل اختیاری، دو دیدگاه کلی وجود دارد: «سازگارگرایی» که به سازگاری این دو باور دارد و «ناسازگارگرایی» که اختیاری بودن فعل را با ضرورت علّی آن ناسازگار می داند. علامه طباطبایی در مقام بسط یکی از نظریات سازگارگرایانه، با توسل به «امکان بالقیاس» فعل اختیاری در مقایسه با فاعل آن، می کوشد از سازگارگرایی دفاع کند. در این نظریه، فعل انسان نسبت به هریک از جزء ...

در تبیین نسبت میان اختیار انسان با ضرورت علّی فعل اختیاری، دو دیدگاه کلی وجود دارد: «سازگارگرایی» که به سازگاری این دو باور دارد و «ناسازگارگرایی» که اختیاری بودن فعل را با ضرورت علّی آن ناسازگار می داند. علامه طباطبایی در مقام بسط یکی از نظریات سازگارگرایانه، با توسل به «امکان بالقیاس» فعل اختیاری در مقایسه با فاعل آن، می کوشد از سازگارگرایی دفاع کند. در این نظریه، فعل انسان نسبت به هریک از جزء ...