یکی از قالب های رایج در ادبیات منظوم عامه و بومی سرودهای مناطق مختلف ایران و کشورهای فارسی زبان دوبیتی است. دوبیتی با توجه به ایرانی بودن و سابقه در ادبیات پیش از اسلام و کوتاهی و استعداد ذاتی آن در بیان و انعکاس زندگی مردم، همواره قالبی شناخته شده و محبوب بوده است. در این مقاله و براساس طرح تحقیقی نگارنده در مورد ادبیات منظوم عامه ایران، از 302 گونۀ منظوم و عامه سرود 100 گونه با اسامی و کارکرد...

باباطاهر از شاعرانی است که برخلاف بی نام و نشان بودن از حیث تاریخ تولد و مرگ، از آوازه و شهرتی نسبی برخوردار است. بیشترین شهرت او به سبب پیش تازی در سرودن شعرهایی ساده و به دور از اغماض های شاعرانگی، در قالبی به نام دوبیتی است. این دوبیتی ها در اصل به زبان محلی سروده شده اند، اما به مرور زمان بر اثر دخل و تصرف دیگران و آمیختگی با سرودهای سرایندگان دیگر، چندان قابل شناسایی و تشخیص نیستند. با این...

شعر فارسی، قالبهای گوناگونی دارد که از میان این قالبهای متنوع، دوبیتی قالبی کهن و اصیل است که زبان حال و محبوب غالب ایرانیان و در اصل محصول ابتکار و نبوغ ذهنی آنان است. این قالب شعری، از فرمهای کوتاه، موجز و مختصر شعر فارسی به حساب می آید که از دوران دور به نام فهلویات و به صورت لهجه های محلی رواج داشته و جان مایه ی ادبیات عامیانه بوده است. مشهورترین و شاخصترین دوبیتی سرا، بابا طاهر عریان همدان...

 ادبیات عامیانۀ هر قوم نشان ­دهندۀ باورها، اندیشه­ ها، بایدها و نبایدها، شیوه­ های خاص زندگی، علایق و مناسبات اجتماعی آن قوم است. واکاوی این بخش مهم از ادبیات ملت­ها، گاه حقایقی را روشن می­ کند و داده­هایی در اختیار جوینده می­ گذارد که در بررسی ادبیات رسمی، کمتر دیده می­ شود. از میان گونه­­های متفاوت ادب عامه، شعر  دارای جایگاهی ویژه­ است و در میان قالب ­های گونه­ گون شعری، دوبیتی پیشینه­ای به ...

قافیه و ردیف، اصلی ترین ابزار افزایش موسیقی کناری شعر است که در اشعار کلاسیک فارسی و عربی از جایگاه ثابت و ویژه­ای برخوردار بوده­است. طول ردیف در بیت، گوش­نوازی موسیقایی را در متن و لذّت سمعی را برای مخاطب درپی دارد. در این مقاله، علاوه بر معرفی دوبیتی های عامیانۀ مازندرانی، ساختار قافیه و ردیف در دویست دوبیتی عامیانۀ شهرستان سوادکوه، براساس روش توصیفی- تحلیلی، بررسی شده­است. قافیه در دوبیتی های...

«سنگردی» ها گونه ای از شعر فارسی است که قرن های متوالی، زمزمه­ی مردمان کوهپایه های پنجشیر، در دامنه های کوه های سر به فلک کشیده­ی هندوکش بوده که بیشتر در قالب دوبیتی و رباعی بر زبان مردم جاری می شده و ناشی از عشق و علاقه و سوز درونی هر پنجشیری است که به زبان و شعر فارسی (دری) دارد. سنگردی ها غالباً در کوهپایه ها و کوه و کمر و در کناره­ی رودخانه ها خوانده می شده و مفاهیم کوه و کتل، چشمه و دریا، ن...