محمدکریم خان کرمانی رهبر شیخیۀ کرمان در دورۀ ناصری از مخالفان جدی نجوم جدید بود. پس از او فرزندنش زین‌العابدین خان کرمانی، رهبر این فرقه، کتابی با عنوان شمس الجاریه (1345ق) به فارسی نوشت و در آن تلاش کرد که به استدلال‌های جدیدی که برای نجوم جدید مطرح شده بود پاسخ دهد و نشان دهد که چگونه می‌توان از آیات و روایات به نفع نجوم قدیم بطلمیوسی استفاده کرد. بخش عمدۀ آن کتاب رد ادعاهای هبةالدین شهرستانی...

بر خلاف کلیشۀ رایج در بارۀ تقابل علمای امامیه با نجوم جدید در عصر قاجار، تا به حال شاهدی از مخالفت صریح و گستردۀ علمای امامیه با نجوم جدید بر اساس آموزه‌های دینی در آن دوران، آن طور که در ماجرای گالیله و کلیسای کاتولیک شاهدش هستیم، یافت نشده است. تنها دو مخالفت از سوی ملا مهدی نراقی و محمدحسین شهرستانی وجود دارد که نه به دلایل دینی بلکه بر اساس دانش سنتی ایشان از نجوم و فلسفۀ طبیعی ارسطویی ابرا...

تاکنون مقالات ارزشمندی در خصوص ورود نجوم جدید به ایران نوشته شده‌است. مسألۀ اصلی اغلب این پژوهش‌ها، محتوای نسخه‌های خطی‌ای است که برای اولین بار در این زمینه نوشته شده‌اند. در حالی که بسیاری از این نوشته‌ها، در عمل تأثیر چندانی بر جامعۀ علمی ایران نداشته‌اند و نتوانسته‌اند موجب انتشار نجوم جدید در ایران بشوند. در این مقاله علاوه بر کتاب‌های نوشته شده، برخی از عوامل اجتماعی این موضوع نیز مطرح شد...

در نجوم دورة‌ اسلامی، بین‌الطلوعین نجومی را «صبح صادق» می‌نامیدند. در احکام اسلامی، رؤیت این پدیده، شاخص شروعِ وقت نماز صبح است. همچنین گزارش‌هایی دربارة رؤیت‌پذیر بودن هاله‌ای کم‌نور به شکلی کشیده پیش از صبح صادق، که «صبح کاذب» نامیده می‌شد، [از دورة اسلامی] بر جای مانده است. اخترشناسی جدید علت صبح کاذب را بازتاب نورخورشید از ذرات غبار بین سیاره‌ای می‌داند و آن را نور منطقة‌البروجی می‌نامد؛ زیر...

تأثیر بسیار آسمان و آنچه در اوست بر سرایندگان و هنرآفرینان ایرانی سبب شده است تا در شعر فارسی برای توصیف آسمان، خورشید، ماه و ستارگان و دیگر اجرام فلکی تعبیرهای زیبایی به وجود آید که همه روشن کننده قدرت شگرف سخن پردازان ایرانی در آفرینش واژه هایی سرشار از ذوق و هنری کم نظیر است. در نوشتار حاضر سعی بر این است که چگونگی کاربرد اصطلاحات خاص نجو می در سخن انوری تحت بررسی و تحقیق قرار گیرد و نوآوری ...

مقاله حاضر به منظور بررسی نگاه و برداشتهای خاص عرفانی مولانا از افلاک و اختران و چگونگی پیوند آنها با اندیشه های عرفانی و آموزه های اخلاقی وی نوشته شده است. به این منظور از شیوه سندکاوی برای جمع آوری اطلاعات و از شیوه تحلیلی و توصیفی برای ارائه مطالب استفاده شده است. یکی از نتایج مهم گفتار حاضر آن است که مولانا علی رغم بی اعتنایی به نجوم احکامی، با ایجاد شبکه های متعدد معنایی و ابهام های بی شما...

نجوم ایرانی همراه با نجوم دوره اسلامی از سد? 14م به بعد به طور گسترده وارد هند شد. ابتدا در دوره فیروز شاه تغلق اسطرلاب وارد هند شد و یک اثر سانسکریت با نام یانترا راجا در 1370م توسط ماهندرا سوری تألیف شد. در همان دوره چند اثر سانسکریت در نجوم (یا احکام نجوم) به فارسی ترجمه شد. اسطرلاب به تدریج در هند متداول شد و پادمنابها دومین اثر سانسکریت درباره اسطرلاب را در 1423ق نوشت. در دوران سلطنت دهلی ...

نجوم ایرانی همراه با نجوم دوره اسلامی از سد? 14م به بعد به طور گسترده وارد هند شد. ابتدا در دوره فیروز شاه تغلق اسطرلاب وارد هند شد و یک اثر سانسکریت با نام یانترا راجا در 1370م توسط ماهندرا سوری تألیف شد. در همان دوره چند اثر سانسکریت در نجوم (یا احکام نجوم) به فارسی ترجمه شد. اسطرلاب به تدریج در هند متداول شد و پادمنابها دومین اثر سانسکریت درباره اسطرلاب را در 1423ق نوشت. در دوران سلطنت دهلی ...

نزدیک به 3/1 سرزمین ما را بیابان و کویر فرا گرفته است. جایی که در نگاه اول خشکی و بی ثمری آن ما را پژمرده می سازد. آیا در عمق وجود ساده کویر چیزی پنهان است؟ پروژه مورد بحث با عنوان مرکز کویر و کیهان شناسی در کویر مرنجاب شهرستان آران و بیدگل و در مجاورت کاروانسرای مرنجاب قرار دارد. سیل منجمان حرفه ای و آماتوری که در شب های آغازین بهار و پاییز و نیز اوقات مهم (از لحاظ نجومی) به منطقه مرنجاب روی م...

مسألۀ حرکت زمین (حرکت وضعی و حرکت انتقالی آن) و حل ایرادات طبیعی و تجربی حاصل از پذیرش این حرکت، یکی از مسائل مهم در پذیرش یا رد نجوم خورشیدمرکز بوده است. با این که در آثار هیئت دورۀ اسلامی، سعی بر آن بود تا دلایلی که برای بر سکون زمین مطرح می‌شوند، بیشتر دلایلی تجربی باشند، اما به نظر می‌آید در نزد متفکران دورۀ قاجار، این دلایل تجربی نسبت به دلایل طبیعی اهمیت کمتری داشتند. عبدالغفار نجم‌الدوله...