پس از سال‌ها غیبت موضوعات شیعی در نگارگری، محمود فرشچیان به‌عنوان یکی از سرحلقه‌های تحول در نگارگری معاصر تجربه‌ای نو را در مواجهه با موضوع و مضمون شیعی آزموده است. تا حد زیادی، تجربه وی متمایز از مکاتب گذشته نگارگری در بازنمایی موضوعات شیعی بوده و جدا از اقبال عمومی الهام‌بخش برخی از نگارگران معاصر نیز شده است. بررسی مشخصات رویکرد اتخاذشده توسط هنرمند در مواجهه با موضوع شیعی، چیستی مضامین و تج...

حضرت علی(ع) یکی از پر بسامدترین مضامین تصویرسازی در نگارگری ایران بوده است، با این همه شمایل حضرت در نسخه نگاره های دوره های مختلف، یکسان به تصویر در نیامده است. با توجه به اینکه حضرت علی(ع) با ویژگی ها و صفات پسندیده متعددی شناخته می شود و روایت های گوناگونی پیرامون زندگی و شخصیت آن بزرگوار، در اسلام به خصوص شیعه (اثنی عشری) مطرح شده، هدف اصلی این مقاله، بررسی شمایل نگاری حضرت علی(ع) در نگارگر...

صفویان با استفاده از فرصت های تاریخی توانستند حکومت مقتدر و یکپارچه ای تشکیل دهند که یکی از مهم-ترین ارکان آن اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی در ایران بود، این مهم بر همه ی ارکان زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری ایرانیان تأثیر نهاد و در پیوند با زیبایی شناسی هنر ایرانی، گاه به عنوان بستر ارزیابی اثر هنری قرار گرفته، کارکرد آن را تداوم بخشید و شکلی از هنر با محتوای هنر شیعی را تثبیت کرد. این دو...

پس از رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران در عهد صفوی، نگارگری با رویکرد تبیین عقاید شیعه، بیش از پیش در خدمت کتاب آرایی قرار گرفت. در اوایل حکومت شاه تهماسب در قزوین، فالنامه ای مصور گردید که بعدها به "فالنامه تهماسبی" مشهور شد. این فالنامه که پس از گرایش شاه تهماسب به مضامین مذهب تشیع و ترویج آن مصور شده، دارای رویکردی شیعی در حوزه متن، نگارگری و کاربرد است. هدف این پژوهش، مطالعه رابطه کتاب آرایی ...

نخستین بار حاکمان ایلخانی، بدون توجه به احکام شرعی اسلامی در خصوص منع تصویرگری چهره، به ویژه تصویر اولیای الهی، دستور به نگارش کتب مصور، همراه با نگاره هایی با مضامین مذهبی دادند. تعدادی نسخ خطی، تحت حمایت هنری حاکمیت تیموریان به وجود آمدند که تصاویر پیامبر اسلام(ص) و اصحابش و همین طور امام علی(ع) و دو فرزندش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به نمایش می گذاشتند. در ابتدای دوران صفویه نیز، تعدادی ا...

در این مقاله تلاش شده است با رویکرد جامعه شناسی هنر نگاهی به عناصر شیعی در هنرهای متفاوت ایرانی اسلامی افکنده شود و تاریخ و نحوه ی ظهور آنها و نیز عوامل اجتماعی موثر بر این ظهور مطالعه شود. یافته های مقاله نشان می دهد به تناسب نوع حکومت های اسلامی، اعم از شیعی و غیر شیعی در دوره های گوناگون، شیوه نمایش عناصر شیعی در هنر تغییر کرده است. هنگامی که شیعیان دچار محدودیت بودند این عناصر کمتر بوده و ه...

مضامین و مفاهیم مورد علاقه و تأکید تشیع، بخشی از درون‌مایه نسخه نگاره‌های ایرانی را به خود اختصاص داده‌اند. عمده‌ی این آثار، متأثر از نوع حاکمیت و فضای فکری زمانه، به روش‌های تصویری متعدد، از واقع‌گرایانه تا نمادین مصور شده‌اند و مهم‌تر اینکه بیانگر روایت یکسانی نیستند. در این میان، نسخه فالنامه تهماسبی که مجموعه‌ای از مضامین اسلامی و شیعی را در خود جای‌داده و در دوران اقتدار سیاسی و فکریِ تشیع ...

شمایل‌نگاری مذهبی در ایران اسلامی از مهم‌ترین مآثر هنر شیعی است. پیشینة این هنر در ایران نشانگر رویکرد تنزیهی در آن با هدف بی‌پیرایه نشان دادن اولیای الهی و منزه دانستن آنان از تشبیهات این جهانی است. این رویکرد در آثار اصیل نگارگری و پس از آن در آثار خیالی‌نگاری قابل مشاهده است. با سیطره یافتن تجربه‌گرایی (اثبات‌گرایی) بر اندیشة هنرمند معاصر از یک‌سو و تبادلات فرهنگی و هنری میان جوامع از سوی دی...

هنر شیعی در نگارگری ایرانی، حیطه ی وسیعی از مضامین عام اسلامی و مضامین خاص شیعی را در بر می گیرد. از آنجا که تصویرگری ائمه معصومین(ع) با تشکیل حکومت شیعه ی صفوی به نقطه ی اوج هنری خود می رسد، با تأکید بر نگارگری این عصر و با انتخاب دو نسخه ی حبیب السیر و نسخه ی أحسن الکبار، به مضامین خاص شیعی پیرامون زندگی و سیره ی امامان شیعه(ع) پرداختیم و ممیزات خاص تصویری آنها را برشمرده ایم. مضامین خاص شیعی...

حضرت علی(ع) یکی از پر بسامدترین مضامین تصویرسازی در نگارگری ایران بوده است، با این همه شمایل حضرت در نسخه‌نگاره‌های دوره‌های مختلف، یکسان به تصویر در نیامده است. با توجه به اینکه حضرت علی(ع) با ویژگی‌ها و صفات پسندیده متعددی شناخته می‌شود و روایت‌های گوناگونی پیرامون زندگی و شخصیت آن بزرگوار، در اسلام به خصوص شیعه (اثنی عشری) مطرح شده، هدف اصلی این مقاله، بررسی شمایل‌نگاری حضرت علی(ع) در نگارگر...