هدف پژوهش حاضر بررسی پدیدة زمان، اثبات و دریافت حقیقت و احکام آن از منظر حکیم متألّه، علاّمه طباطبائی(ره) است. در این جستار سعی شده است دیدگاه های علاّمه در باب زمان در کلّیّة آثار ایشان به طور کامل استخراج و دسته بندی گردد و یافته های خود را در سه بخش عرضه می کند. بخش نخست اختصاص دارد به معرّفی مباحث و آثاری از علاّمه که در آنها به بحث زمان پرداخته شده است. بخش دوم عبارت است از نظرات علاّمه در خصوص زم...

در فلسفه‌های رایج برای حدوث عالم، انواعی بیان شده و عالم را به‌اجمال به انواعی از حدوث، حادث دانسته‌اند؛ مانند «حدوث ذاتی»، «حدوث زمانی»، «حدوث تجددی» و «حدوث دهری». در مقالة پیش رو به نقد دیدگاه‌های فلاسفه در مورد انواع حدوث عالم می‌پردازیم و روشن می‌کنیم هیچ‌یک از این حدوث‌ها در نظام کثرت وجود و انقسام موجود به حادث و قدیم پذیرفتنی نیست؛ بلکه باید حدوث عالم را بر اساس نظام کثرت ظهورات، طر...

چکیده: متکلمان مسلمان درباره ی نحوی وجود نفس دو دیدگاه اتخاذ کرده اند. یک نفس امری قدیم است، منظور از قدم نفس، قدم زمانی به معنای ازلی بودن و بی آغاز بودن نیست بلکه به معنای وجود قبلی نفس نسبت به بدن است؛ دوم نفس امری حادث است که منظور از حدوث، حدوث زمانی می باشد. پیروان هر گروه، برای اثبات نظریه خود ادله های عقلی و نقلی بسیاری آورده اند؛ معتقدان به قدم نفس عمدتاً به آیات و روایاتی که دلالت بر ...

افزون بر آموزه های ادیان الهی که به گونه ای به بحث حدوث عالم پرداخته اند، فلاسفه، عرفا و متکلمین نیز به فراخور مقام خود از آن سخن به میان آورده­اند.از دید گاه فلسفی درباره چیستی معنای حدوث سه نظر عمده میان فلاسفه مطرح گردیده که یکی حدوث ذاتی، دوم حدوث دهری و سوم حدوث زمانی حکمت متعالیه است. در کنار نظرات فلاسفه، حدوث زمانی متکلمین و حدوث عرفانی عرفا نیز مطرح گردیده است. به نظر می رسد آموزه های ...

حدوث زمانی یکی از مباحث قابل تأمل و بررسی در نتایج و لوازم نظریه حرکت جوهری است. ملاصدرا به تلقی جدیدی از حدوث عالم دست یافته است. او اجزای عالم را حادث زمانی و حادث ذاتی میداند و از این نظر با فلاسفه هم عقیده است، اما اخـتلاف نـظر مـلاصدرا با پیشینیان خود که دو گروه متکلمان و فلاسفه را تشکیل میدهند در این است که وی همچون متکلمان قائل به حدوث زمانی است، اما تلقی وی این است که حدوث عالم، تدریجی ...

برهان حدوث متکلمان در اثبات وجود خدا مبتنی بر حدوث عالم (ماسوی الله) و درنتیجه وابستگی آن به مبدئی قدیم است. بدین‌گونه که مناط نیاز معلول به علت را حدوث آن قرار می‌دهند. اما حکما مناط نیاز به علت را امکان ماهوی و ملاصدرا آن را امکان فقری می‌دانند. در اندیشۀ صدرایی بر برهان حدوث، دو اشکال اساسی وارد است؛ اشکال اول، مبنایی است و بر دخالت دادن حدوث به عنوان مناط نیاز به علت وارد شده و اشکال دو...

افزون بر آموزه های ادیان الهی که به گونه ای به بحث حدوث عالم پرداخته‌اند، فلاسفه، عرفا و متکلمین نیز به فراخور مقام خود از آن سخن به میان آورده­اند.از دید گاه فلسفی درباره چیستی معنای حدوث سه نظر عمده میان فلاسفه مطرح گردیده که یکی حدوث ذاتی، دوم حدوث دهری و سوم حدوث زمانی حکمت متعالیه است. در کنار نظرات فلاسفه، حدوث زمانی متکلمین و حدوث عرفانی عرفا نیز مطرح گردیده است. به نظر می‌رسد آموزه های ...

ابن سینا و توماس آکوئینی دو فیلسوف بر جسته مسلمان و مسیحی از مؤثر ترین فیلسوفان الهی  در قرون وسطی و پس از آن بوده اند .توماس از طریق آشنایی با فلسفه مشائی به وسیله تفسیر های ابن رشد و بویژه ابن سینا از فلسفه ارسطو، به تأسیس یک نظام فلسفی مسیحی اقدام نمود.  او از ابن سینا بهره های فراوان برده است هرچند تحت تأثیرنقدهای غزالی بر فلسفه، گاهی به مخالفت با ابن سینا ونقد نظرات وی پرداخته است .یکی از ...

از نظر ابن‏ سینا و ملاصدرا حدوث نفس از ناحیه علل مفارقه (عقل فعال) به سبب استعداد و آمادگی بدن و فراهم شدن مزاج و ترکیب بدنی معتدل و متناسب است. بدن با آثار و نقش‏های مهمی که در مرحله حدوث نفس ایفا می‏کند مرجِّح حدوث و عامل تعین نفس است. تکثر و تمایز نفوس در ابتدای حدوث، به وسیله بدن و عوارض بدنی تحقق می‏پذیرد. همچنین، بدن موجب استکمال و منع تعطیلی وجود نفس و قوای آن می‏شود. بدن در مرحله حدوث نفس...

دیدگاه حدوث زمانی منسوب به متکلمان با چالش‌های جدی فلاسفه مواجه شده و نظریه حدوث ذاتی در اندیشه‌های فلسفی قوام ویژه‌ای یافته است. با رجوع به کتب متعدد علامه حلی ـ به‌عنوان یک متکلم محقق شیعی و آگاه به مبانی فلسفی ‌ـ معلوم می‌شود که وی دیدگاه حدوث ذاتی مصحِّح با ازلیت غیری عالم را مردود دانسته است. از سویی دیگر، وی مدخلیت شاخصه «زمان» در معنای حدوث را نفی کرده و همانند فلاسفه، دیدگاه حدوث زمانی و ...