نویسنده نخست به دو کارکرد دین در تاریخ؛ یکی الفت آفرینی و دیگر جدال و مخاصمه اشاره کرده سپس به این پرسش پرداخته است که کدام یک برخاسته از متن دین و کدامیک جزء عوارض بوده است. در این راستا دو نظریه متضاد را نقل می کند آن گاه به نظریه سومی می پردازد که بر اساس آن کارکردهای متفاوت ادیان به دو عامل درونی یعنی مجموعه معارف و مفاهیم متون ادیان و دیگر عامل بیرونی یعنی برداشت ها و تفسیرهای عالمان دینی،...

در ادیان ابراهیمی، پیامبران جایگاه بسیار ارزشمند و برجسته­ای دارند، امّا آیا با مرگ آنان، جایگاه و کارکردهایشان نیز پایان می پذیرد؟ نوشتار حاضر، در پی یافتن پاسخی برای این پرسش، با رویکردی تطبیقی و تاریخی، به بررسی متون مقدّس ادیان ابراهیمی می­پردازد و ضمن بازشناسی سه ساز و کار عمده برکت، وراثت و وصایت برای پدیده انتقال جایگاه و کارکردهای پیامبران، ویژگی­های هریک را بازگو، و دو نمونه مشخّص از ساز ...

در ادیان ابراهیمی، پیامبران جایگاه بسیار ارزشمند و برجسته­ای دارند، امّا آیا با مرگ آنان، جایگاه و کارکردهایشان نیز پایان می‌پذیرد؟ نوشتار حاضر، در پی یافتن پاسخی برای این پرسش، با رویکردی تطبیقی و تاریخی، به بررسی متون مقدّس ادیان ابراهیمی می­پردازد و ضمن بازشناسی سه ساز و کار عمده برکت، وراثت و وصایت برای پدیده انتقال جایگاه و کارکردهای پیامبران، ویژگی­های هریک را بازگو، و دو نمونه مشخّص از ساز ...

آتش به دلیل وابستگی زندگی بشر بدان، در اساطیر اغلب ملل، دارای قداست و اهمیت ویژه است. قداست آتش در اساطیر از نقش‌‌های الهی و مینوی که بدان داده‌‌شده تا آزمون، راهنمایی، پالایندگی و واسطگی زمین و آسمان را در بر می‌‌گیرد؛ علاوه بر این، در اساطیر برخی ملل، یکی از خویشکاری‌‌های آتش، مجازات بدکاران است. آتش در ادیان کارکردهایی مشابه اساطیر دارد، اما این کارکردها از حیث ماهوی و چیستی، متفاوت است. در ...

«درمه» یکی از آموزه‌های مهم بودایی به شمار می‌آید، به طوری که بسیاری از تعالیم این دین پیرامون همین مفهوم شکل گرفته است. مشابه مفهوم «درمه» پیش از آیین بودا در فرهنگ هندو وجود دارد که در آنجا به «ریته» معروف است و با نظم کیهانی ارتباط دارد. بعدها در آیین بودا نیز معانی و کارکردهای مختلفی به خود گرفت و با شریعت، اخلاق و چهار حقیقت برین ارتباط پیدا کرد. ما در این نوشتار بعد از تبیین و توضیح معانی...

درخت از دورترین ایام، در اساطیر، آیین‌ها و کیش‌های عرفانی، دارای اهمیت بوده است. بسیاری از اقوام باستانی، آن را به‌عنوان نماد جایگاه خدایان یا خود خدا می‌پرستیدند. در دوره‌های بعدی نیز وسیلۀ صعود به آسمان و یکی از راه‌های برقراری ارتباط با خدایان بوده است. در متون عرفانی، از نماد درخت برای تبیین مفاهیم گوناگون استفاده شده است. تکرار مضمون درخت در اساطیر و عرفان، این سؤالات را برای نگارندگان ایج...

در این مقاله نگرش قرآن به پدیدۀ جنگ و جهاد و تبیین شاخص‌ها و کارکردهای پرورش نظامی مجاهدان با نگاهی تطبیقی به ادیان الهی «یهودیت، مسیحیت و زردشت» مورد واکاوی و بررسی قرارگرفته است. پرسش اصلی این است که با توجه به الهی و غیرتحریفی بودن خاستگاه دانش‌های قرآنی، به ‌ویژه در مقایسه با ادیان الهی مزبور، رویکردِ واقعی کمی و کیفی قرآن به جنگ و جهاد چیست و در قرآن بر چه شاخص‌ها و کارکردهایی در پرورش نظام...

عصا از عناصر مهم اساطیری و فرهنگی است که علاوه بر کارکردهای طبیعی و اولیه، در اسطوره‌ها و ادیان مختلف حضور گسترده‌ای داشته است. روزگاری ابزاری ساده برای انجام کارهای روزمره بود؛ اما به مرور زمان، کارکردهای اساسی و بنیادینی در زندگی مردم یافته است و در دوره‌های بعد، متناسب با رشد عقلی بشر، به شکلی نمادین ظهور پیدا کرده است. نقش‌های نمادین عصا در ادوار مختلف اساطیری و دینی تغییر شکل داده، گاه بر ...

عناصر اربعه و به ویژه آب از اصلی­ترین عناصر طبیعت و از حیاتی­ترین پدیده­هایی است که بشر با آن مواجه شده و ضرورت و اهمیت آن را دریافته است. در ادیان قبل از زرتشت و نیز در دین زرتشت آب همواره مقدس بوده و الهه­گان و ایزدانی از آن محافظت و مراقبت می­کرده­اند. بخش قابل توجهی از اسطوره­های ادیان باستانی ایران اختصاص به آب دارد. در نظام فرهنگی و زیستی دوره­های آغازین حیات، انسان برای شناخت و معرفی پدی...

مطالعه روابط ادیان بر مبنای سه خاستگاه مشترک ادیان با تأکید بر آیات قرآن است. دین، وحدت آفرینی تردیدناپذیر دارد. پلورالیستها می گویند: وقتی ادیان متعدد در کار باشند وحدت آفرینی به تخاصم می انجامد. این انتقاد در مسیحیت دست کشیدن از مطلق نگری را در پی آورد و زمینه طرح گفت وگوی متدینان و باور به کثرت گرایی یا وجود گوهر دین را فراهم ساخت. تدوام تنش ها بین پیروان ادیان پس از به کارگیری راهکارهای یاد...