تصوف، یکی از راههایی است که امکان تحقق معنوی سلوک را برای میلیون ها نفر از پیروان قرآن فراهم می کند. نگارنده در این مقاله ابتدا به پیدایش تصوف و سیر تاریخی و نمود آن در شعر پرداخته است و از آنجا که پدیدۀ تصوف از بارزترین پدیده هایی است که عصر مملوکی در طول حیات خود تجربه کرد، در ادامه به دلایل گرایش به تصوف در این عصر می پردازد تا برای خواننده مشخص شود که چرا و چگونه گروهی از شاعرانِ این دوره به...

در این گفتار نخست به شرح احوال و افکار و آثار تاگور پرداخته ‘ آنگاه محیط اجتماعی او را در کارگاه پژوهش مورد بررسی قرار می دهیم و تحولات فکری مردم شبه قاره را که مایه پیدایش نحله های مختلف مذهبی و اعتقادی شده است ‘ از نظر می گذرانیم ودر این رهگذر اشارت می کنیم که تصوف اسلامی ایران به همت منصور حلاج بدان سرزمین پهناور راه یافته و در ساخت و پرداخت آیین برهمایی مؤثر آمده و به گونه ای دلپذیر طراز تع...

فرقه ی کرامیه یکی از فرقه های مهم و تاثیرگذار در سده ی سوم ق در خراسان بوده است. این طریقه که از جهت باورهای بنیادیش بسیار به حنفیه نزدیک است، تاثیر بسزایی در آموزش و گسترش اسلام در ایران و کشورهای دیگر از جمله هند و شام و بیت المقدس داشته است. پژوهش های متعددی در قالب مقاله در خصوص ماهیت، خاستگاه و نوع تعامل این فرقه انجام گرفته است. اما به بُعد صوفیانه کرامیه به رغم اهمیت آن، توجه چندانی نشده ...

عرفان و تصوف در زمره پدیدارهایی است که در عرصه نظری و نیز در حوزه تحولات اجتماعی منشا اثر بوده و از وجوه تاثیرگذار تمدن اسلامی تلقی می‌شود که رویکردهای متفاوتی درباره آن اتخاذ شده است. در این پژوهش با طرح سه نظریه کلی به پدیدار عرفان و تصوف پرداخته شده است. رویکرد اول اساس و جوهر تمدن اسلامی را تصوف و عرفان تلقی می‌کند و اساس تمدن اسلامی از ابتدا تا کنون را بر همین مبنا تفسیر می‌نماید. رویکرد د...

تصوف به ‌مثابه یک نهاد اجتماعی در تاریخ ایران از اهمیت فراوانی برخوردار است. اصول، قواعد و تعالیم آن دارای آیین خاصی بوده که صوفیه ملزم به رعایت آن بوده‌اند. تصوف به ‌موازات تغییرات سیاسی و اجتماعی، فراز و فرودهایی داشته و دارای گرایش‌ها و شاخه‌های بسیاری بوده است، اما با همة گستردگی، همچنان می‌توان آن را به عنوان یک گفتمان فوکویی در نظر گرفت. پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ تطبیقی در پی کشف کارکرده...

شکل­گیری جریان تصوف در قرن دوم هجری، از یک سو منشأ تحولات فراوانی در حوزه‌های مختلف اجتماعی شده و از سوی دیگر این جریان فکری، پذیرای اندیشه‌ها، سلیقه‌ها و برداشت­های گوناگون دینی شده است. این تأثیر و تأثرات سبب بروز درگیری و نزاع درونی جریان فکری تصوف شده است. در مراحل رشد و رونق تصوف، جوامع اسلامی درگیر حمله های بنیان‌کن مغول شدند که در همۀ سطوح فرهنگی و اقتصادی جامعه تأثیر نهاد و بی‌شک جریان ...

شکل­گیری جریان تصوف در قرن دوم هجری، از یک سو منشأ تحولات فراوانی در حوزه های مختلف اجتماعی شده و از سوی دیگر این جریان فکری، پذیرای اندیشه ها، سلیقه ها و برداشت­های گوناگون دینی شده است. این تأثیر و تأثرات سبب بروز درگیری و نزاع درونی جریان فکری تصوف شده است. در مراحل رشد و رونق تصوف، جوامع اسلامی درگیر حمله های بنیان کن مغول شدند که در همۀ سطوح فرهنگی و اقتصادی جامعه تأثیر نهاد و بی شک جریان ...

«فتوت» که در طول تاریخ همواره با تصوف ارتباطی نزدیک داشته، در «حیات شهری» جوامع اسلامی نیز تأثیرگذار بوده است. این تأثیرگذاری نه تنها از مقولۀ تأثیرگذاری فکری، بلکه از مقولۀ تحولات سیاسی و اجتماعی قابل توجه است. عده ای بر آنند که فتوت، نوعی تصوف عامیانه به شمار می رود؛ با این حال به نظر می رسد چنین فروکاستی قادر نیست نقش و تأثیر این مقوله را در رشد حیات اجتماعی این آیین به تمامی توضیح دهد. فتوت...

واژه «یوگا» که از اعتبار خاصی برخوردار است. غالباً با اکتساب و استعانت از نیروی ماورای طبیعی به یکدیگر می‌پیوندد. مطابق با آیین مضبوط، «یوگا» به منزله یک «هنر باستانی» است که با یک سری باورهای مذهبی، با ریاضت‌های عجیب و رمزگونه درهم می‌آمیزد. در باورهای هندی ارتودکس، «یوگا» از جایگاه والای، ماورای بصیرت بشری برخوردار است. به راستی برای دست‌یابی به این دانش تنها به وسیله فضائل (آداب پسندیده) می‌ت...