این مقاله، از منظر تاریخی و جامعه‌شناختی به تبیین عوامل و زمینه‌های تغییر رژیم در جوامع عربی خاورمیانه در جریان تحولات بیداری اسلامی می‌پردازد. پرسش این است که تحول این جوامع که با عنوان بیداری مردم مسلمان خاورمیانه از آن یاد می‌شود، تحت تأثیر کدام عوامل و زمینه‌ها شکل گرفته است. نویسنده، این عوامل و زمینه‌ها را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرده و آنها را شامل تداوم چند دهه حکومت‌های نادرست، ...

پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی دوفصل نامه علمی ـ ترویجی سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان 1391 صاحب امتیاز: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مدیرمسئول و سردبیر: شهرام یوسفی فر مدیر تولید: رضا حسینی مدیر اجرایی: اعظم ریاحی   هیئت تحریریه احمدرضا هزاوه بادکوبه دانشیار تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران صفورا برومند استادیار تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ناصر تکم...

نوع برخورد و عکس‌العمل اندیشمندان عرب در برابر روشنگری و مدرنیته، تعیین‌کننده دستگاه نواندیشی آنان است. رویکرد اقبالی برخی از این اندیشمندان به اندیشه روشنگری و روشنفکری غربی، با گرایش به  ارزش‌های  مدنی و ویژگی‌های فکری و فلسفی تمدن اروپایی آغاز شد. سپس این رویکرد با گرایش به مطالعات جدید علوم انسانی مانند ساختارگرایی، زبانشناسی، هرمنوتیک، معناشناسی و انسان‌شناسی، توسط گروهی از روشنفکران برجست...

طی سال های اخیر، منازعات مذهبی شیعه و سنّی در مناطق گوناگون جهان، از جمله برخی از کشورهای اسلامی آسیای جنوب شرقی یعنی اندونزی و مالزی تشدید شده است. برخی از جریان های افراطی مذهبی با این ادعا که تشیع پدیده ای نوظهور و بیرونی در این منطقه به شمار می آید و این مذهب در فرایند اسلامی سازی و فرهنگ و تمدن اسلامی در آسیای جنوب شرقی نقشی نداشته است، تلاش گسترده ای در جهت حذف و به حاشیه راندن اقلیّت شیعه ...

فیض کاشانی به تبع دیگر حکمای اسلامی، انسان را محتاج به زندگی اجتماعی و تعاون و تمدن می‏داند و معتقد است که انسان به صورت فردی قادر به ادامه حیات نبوده و به تنهایی نمی‏تواند تدبیر امورات مختلف خود را متوّلی گردد. به عبارت دیگر، انسان بسیاری از حاجات خود را بدون معاونت و همکاری همنوعانش، نمی‏تواند بر طرف سازد. علاوه بر اینکه انسان برای برطرف ساختن نیازهای مادی خود ـ که فیض آنها را نیازهای «عارضه ن...

 ایران در دوران‌های گذشته از ملّی‌گرایان نوگرا  یا اسلام‌گرایان توسعه‌گر، رهبران و نخبگان نواندیش بسیاری را تجربه نموده است. در این میان حضرت امام خمینی(س) به عنوان احیاگر تمدن ایران اسلامی و بنیانگذار و معمار انقلاب اسلامی ایران و رهبری یک انقلاب فرهنگی، از جایگاه رفیع و بی بدیلی برخوردار است. آغاز نهضت اسلامی ایران در خرداد 1342 و نقش رهبری حکیمانه امام خمینی(س) در ای...

سنت های اسلامی به مثابه ی سفارشی الاهی نخستین بار بوسیله رسول خدا در جامعه ی مسلمانان مطرح شد، این در حالی بود که هنوز ساختار اجتماعی سرزمینهای اسلامی، شاکله ای بیشتر عربی بود تا اسلامی. همین دیدگاه سبب شد تا خلفای سه گانه و در ادامه ی آنها، امویان، با شخصی شماری سنن نبوی بکوشند تا سنتهای جدیدی را به نام خود ثبت نمایند. فضای فکری شام و فرمانروایی طولانی مدت امویان در این سامان از یک سو و شیوه ع...

انقلاب اسلامی ایران تحولی عظیم و بنیادی و انقلابی معنوی بود که بسیاری از ساختارها را درهم شکست و تحولات اجتماعی و انقلابی در جهان را نیز دچار تغییراتی کرد، به همین دلیل تأثیر شگرف و متفاوتی در صحنه جهان گذاشت. این تحول بنیادین که به رهبری امام خمینی(ره) به وقوع پیوست براساس اصولی بنا نهاده شد که نشأت گرفته از مذهب تشیع بود و با خیلی از انقلابهای مادی گرای عصر حاضر متفاوت بود، از این رو چالشهای ...

رویداد قادسیه, سرنوشت مسلمانان و ایرانیان را تغییر داد. مسلمین با فتح ایران ساسانی در پایان بخشیدن به دوران شاهنشاهی کهنسال ساسانی, وارث تمدن و فرهنگی غنی و بی سابقه گردیدند, قادسیه در عین حال نقطه بر خورد فرهنگ اسلامی با تمدن ایرانی بود. اما این رخداد با وجود تإثیر غیرقابل تردیدش دچار هیجان های تاریخی است که در مورد آن دو دلیل را می توان ارائه داد:1 ـ روایات تاریخی از مکاتب متفاوت به گوش می رس...