علامه طباطبایی وجود انسان را مرکب از سه وجود متناظر با عوالم سه‎گانه جهان آفرینش می‎داند. از نظر او انسان توسط حواس با عالم محسوسات، توسط خیال با عالم خیال و توسط عقل با عالم عقل ارتباط برقرار می‎کند. در حالی که ملاصدرا عوالم ثلاثه را عقل، نفس و طبیعت می‌داند و در قوس صعود، عالم مثال را در پرتو نفس و اشتداد وجودی آن تبیین می‌کند. از نظر ملاصدرا عمل امری عرضی و تبعی است و آنچه باقی است نفس و ملک...

رساله ی حاضر در پی بررسی دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق در مورد مراتب هستی است. در این راستا پس از بیان کلیات رساله در فصل اوّل، نخست به دیدگاه شیخ الرئیس پرداخته می شود و بیان می شود که وی اساساً یک فیلسوف وجود است که با روش خاص فلسفی خود که مبتنی بر بحث و استدلال است دو اصل اساسی را نتیجه می گیرد؛ یکی تمایز میان وجود و ماهیت اشیاء و دیگری تمایز میان واجب و ممکن و بدین سان این اصول، زمینه ای می شون...

قرآن کریم اقیانوسی بیکران و سرشار از علوم و معارف ناب بی حد و حصری است که همانند آن را نمی-توان یافت. از جمله مباحثی که این کتاب الهی در لابلای آیات خود به صراحت از آن سخن گفته ¬بحث از انسان، عوالم وجودی و موت و حیات اوست، در این رابطه آیات بسیاری وجود¬ دارد که ویژگی¬ها و حالات وجوی انسان را از آغاز تا انجام مورد بررسی قرار داده¬ است. قرآن کریم چهار دوره¬ی وجودی را برای انسان در دو حالت «موت» و...

ذر در لغت بر لطافت و انتشار دلالت دارد؛ و ذریّه نیز به همین اعتبار بر اولاد اطلاق شده است. عالم أخذ پیمان نیز به واسطه ی کثرت و انتشار ذریّه ی بنی آدم، عالم ذر نامیده شده است. در مورد وجود یا عدم وجود چنین عالمی در بین دانشمندان اسلامی اختلاف است. اهل حدیث و اکثر مفسّران اهل سنّت و شیعه معتقد به وجود آن هستند؛ وعقل گرایان از مفسّران وجود آن را انکار نموده-اند. در مورد چگونگی این عالم، بعضی آن را ...

تجسّم و تمثّل اعمال، از پیچیده‌ترین مباحث معاد است که آرای پرشماری در مورد عقلانی بودن یا نبودن آن وجود دارد؛ حتی برخی از متکلمان به دلیل اعتقاد به عرض بودن اعمال و عدم قابلیت عرض برای بقا، به لحاظ عقلی منکر تجسم اعمال شده‌اند. هر شیء، عقیده، عمل و موجودی در سه عالم ماده، مثال و عقل، یک حقیقت واحدی دارد که آن حقیقت در هر یک از این عوالم، متناسب با شرایط آن عالم، صورت و حالت خاصی به خود گرفته است ...

این مقاله مطالعه‌ای است پیرامون فضاهای مجازی که استعداد طرح و رونمایی فرضیه‌ها و نظریه‌های اندیشمندان و پژوهشگران را در خود دارد. این فضاها از بنیان‌های فلسفی که از دیرباز در نظریات فلاسفه طرح گردیده بود، برخوردار است . از قدیمی‌ترین پیشینه نظری این مکان‌های فرضی و مجازی، فلسفه عالم مثال، فضای درون غار و سایه‌های متحرک بر دیوار غار است که توسط افلاطون مطرح شده و نیز نظرات دیگر فلاسفه که بر دوگ...

نگارگری ایرانی دریچه‌ای است به‌سوی «عالم ملکوت» یا سرزمین آسمانی «هورقلیا» که پوشیده از انوار مقدس است و صور تشکیل‌دهنده این اقلیم نورانی، صورت‌های مثالی و لطیف و روحانی‌اند. ازاین‌رو، فرشتگان به‌عنوان حقایقی روحانی در این جهان برزخی نمود می‌یابند و می‌توان آن را جهان خاص فرشتگان قلمداد کرد. این مقاله با محوریت موضوع «جبرئیل» به‌عنوان فرشته وحی و راهنمای پیامبر (ص) در سفر معراج کوششی است برای د...

در جستار حاضر، تلاش شده است با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه، دیدگاه ملاصدرا درباره عرش و کرسی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد. در پایان این نتیجه به دست آمده است که میان عرش و کرسی، رابطه‌ای طولی برقرار است؛ از همین رو باید عرش را مرتبه ای از هستی دانست که نسبت به کرسی از سمت علیت برخوردار است و باطن کرسی و کرسی ظاهر آن می باشد. همچنین اگر قلم را تعبیر دیگری از وجود ...

حضور رمز در افسانه­ها، رؤیاها و مکاشفه­ها از پیوند قدیمی رمز با تجربه­های روحانی انسان خبر می­دهد. کلام عارفان نیز جایگاهی برای تجلّی رمز شده است. در این میان، عطّار بسیاری از تجربه­های خود را در زمینه­ وقایع روحانی به صورت رمز نشان داده و از این طریق مسائل عرفانی را به شکل محسوس برای مخاطبان خود گفته است. مصیبت­نامه شرح سفر روح انسانی و سرگشتگی کائنات در معرفت­شناسی است. در این مقاله که به روش ت...

پرسش از «معنای زندگی» و تلاش برای پاسخ­گویی به آن، یکی از مهم­ترین دغدغه­های فکری آدمی از دیرباز تاکنون است. برخی معتقدند پژوهش در باب معنای زندگی درواقع پژوهش در باب «غایت» یا «هدف» زندگی است. ما نیز در این مقاله برآنیم تا معنای زندگی نزد افلاطون را با توجّه به اعتقاد او به غایتمندی زندگی مورد بررسی قرار دهیم. فلسفۀ افلاطون یک نوع فلسفۀ زندگی است و معنای زندگی به واسطۀ فلسفه­ای مبتنی بر «حقیقت ...