اطلاعات و معارف علوم گوناگون هم واره ادبیات فارسی را پربارتر و سرشار از اصطلاحات علمی و حکمی کرده است. از عوامل مهم این پدیده در شعر فارسی درگذشته، بویژه از قرن چهارم هجری قمری به بعد، گسترش علوم عقلی و شاخه های مختلف دانش ها و توسعه دانش گاه ها و مدرسه های علمیه و ظهور دانش مندان برجسته در ایران زمین است. در این راستا بسیاری از جواهرات و احجار کریمه که خواصی گوناگون برای آن ها در نظر گرفته شده...

قصه دقوقی در مثنوی معنوی از جمله قصه هایی است که حیرت خوانندگان و شارحان آن را برانگیخته است، اما حیرتی که شاعر بارها و بارها به آن اشاره می کند حیرت عارفانه است. تجربه شاعر و درون مایه داستان بنظر خواننده آشنا نمی آید و رازهایی ناگشوده دارد. فهم و دریافت آن با یافته های حواس ظاهری ممکن نیست و امری ناهمگون و متفاوت با تجربیات روزمره و عادی است. ابهام درونی اغلب حوادث، آن را نیازمند توضیح و تفسی...

این بررسی در قالب طرح اسپیلت پلات با 3 تیمار فاصله کاشت (1/5*1/5 ، 2*2 و2/5*2/5متر) و 5 تیمار آمیختگی ون و افرا (100% ون، 65% ون + 35% افرا،  50%ون + 50% افرا، 35%ون +65% افرا و 100% افرا)، در سه تکرار در عرصه ای ازجنگلهای پایین بند مجتمع چوب و کاغذ مازندران اجرا شده است . نهالهای یکساله گونه های یادشده از نهالستان تلوکلا (در مجاورت طرح ) تأمین و در گودهایی به ابعاد40*40 سانتی متر غرس گردید. ان...

مرصادالعباد اثری عرفانی است که از امهات آثار منثور زبان فارسی بشمار می رود و نظایر آن در میان کتب صوفیانه انگشت شمار است. به اعتراف خود نویسنده، او هنگام تحریر اول و دوم این اثر سی سال آوارگی در محیط آسیای صغیر و مصر و روم را پشت سر گذارده که این محیط به زعم تاریخ نگاران و پژوهش گران مولد و پای گاه اندیشه ها و اساطیر مانویان و گنوستیک ها بوده که با توجه به آن چه در مرصادالعباد می بینیم، دور از ...

پارادوکس واژه ای اروپایی است که در دوره معاصر به مباحث ادب فارسی وارد شده است و آن را «تناقض نمایی» و اخیراً «پادنمایی» معنی کرده اند و در دو زمینه شعری و فکری یا مفهومی قابل بررسی است.  آن چه امروز بیش تر زیر عنوان «تناقض نمایی» در شعر و ادب فارسی مورد تحقیق واقع شده، زمینه شعری آن است که ذیل «بدیع معنوی» در فنون و صنایع ادبی و به عنوان یک «فنّ ادبی» یا به تعبیر امروزی تر، «آرایه ادبی» تعریف می ...

صدرالمتألهین در پی اثبات مسألة اتحاد عقل، عاقل و معقول و با توجه به مبانی خاص معرفت شناسانه خود از قبیل مساوقت علم و وجود، تجرد صورت علمی محسوس، متخیل و معقول، حرکت جوهری و استکمالی نفس در حین ادراک مدرکات محسوس، متخیل و معقول و ...، معتقد است نفس در هنگام ادراک صور کلی و معقول و به عبارت دیگر در مرتبة تعقل، با عقل فعال متحد می شود. صدرالمتألهین به اثبات این مدعای خویش و توضیح و تبیین اصطلاحات ...

شیخ محمود شبستری، عارف شاعر و اندیش مند بزرگ سده هشتم هجری در آثار خویش، راه های دست یابی به معرفت یقینی را عقل و نقل و ذوق (کشف و اشراق) می داند. وی می کوشد منقولات دینی را با استدلال های اهل فلسفه و با ذوقیات اندیش مندان اشراقی درهم آمیزد و رسالت یک فیلسوف مسلمان و عارف و اندیش مند اشراقی را ایفا کند. شبستری هم چون غزّالی معتقد است، ورای عقل نظری، انسان را طوری و طریقی دیگر هست که به آن طور، ا...

یکی از شخصیت هایی که حضور او در شاه نامه، وقایعی دردناک را می آفریند، گشتاسب است. چهره این شاه کیانی در شاه نامه، متفاوت از آن چیزی است که در متون دینی اعمّ از اوستا و پهلوی نقش شده است. او در شاه نامه پادشاهی کوته اندیش، آزورز، پیمان شکن و خودپرست است؛ در حالی که در اوستا و متون پهلوی از تقدس بسیار برخوردار است. شاید در ذهن خواننده شاه نامه این پرسش پیش آید: مگر نه این که فردوسی، بنابر تأکید بس...

نوشته حاضر بازتاب اندیشه های بهاءالدین ولد در کتاب معارف را در غزلیات و رباعیات مولانا پیرامون مقوله «روح» می کاود. موضوعات گزینش شده در این مقاله هر یک بیان گر جهتی مشترک در نگرش و اتخاذ روش مشابه در بیان است. مشترکات مورد نظر اغلب به عقاید صوفیه پیشین نیز متکی است و در مواردی خلاف آن چیزی می نماید که در میان صوفیان رایج بوده و بیان شده است. جلال الدین محمد در بحث هایی مانند منشأ و مبدأ روح، و...