معماری نظامی عهد قاجاری یکی از مباحثی است که در تاریخ معماری ایران کمتر بدان توجه کارشناسی شده است. ارک علی شاه تبریز یکی از آثار معماری نظامی عهد قاجاری و از اسناد عینی و مدارک مادی بر جای مانده از جنگ های ایران و روس است که در تمامی گزارش های تاریخی عهد قاجاریه از آن با عنوان ارک شهر و قلعة تبریز یاد شده است. کاوش های باستان شناختی سال 1350 ه. ش در محوطة ارک علی شاه تبریز، با سرپرستی و هدایت ...

چکیده نجف بیگ وزیروف  دومین نمایشنامه نویس مسلمان قفقاز، پس از آخوندزاده  در ایران نویسندة مهجوری است. در این پژوهش، زمینه های اجتماعی ژانر در نمایشنام ههای طنز وزیروف بررسی می شود. به گفتة نظریه پردازانی چون نورتراپ فرای، واژة طنز ) satire ( را می توان در دو معنا به کار برد: طنز همچون وجه ادبی )محاکات فروتر( و طنز همچون ژانر )میتوس زمستان(. در معنای نخست، طنز به احساس حقارت وزیروف به هویت...

در این مقاله قصد آن داریم تا نشان دهیم که سازه‌های قومی در روسیه، به‌صورت خاص تاتارستان (دوقومی بودن) و داغستان (چند‌قومی بودن) اهمیت کاملا متفاوتی به‌هویت قومی در این دو جمهوری می‌دهند. نقش اسلام در جامعه نیز با این زمینه قومی شکل می‌گیرد که یا تمایز قومی را تحکیم می‌کند ( تاتارستان) و یا حتی ممکن است منجر به تعصب‌های افراطی شود (داغستان). این مقاله این سؤال را مطرح می‌کند که چگونه هویت‌های قو...

در طول تاریخ، ایران همواره مورد تهاجم دولت های خارجی از جمله روسیه بوده است. همزمان با ورود نیروهای روسیه به ایران و راه اندازی کنسولگری در شهرهای شمالی از جمله رشت، تبریز و استرآباد، دامنه نفوذ خود را در ایران گسترش دادند. روس ها در نقاط یاد شده، قدرت را در دست داشتند و در امور داخلی شهر دخالت می کردند. به طوری که قدرت واقعی در دست آن ها بود و حتا گاهی حاکم شهر را خود انتخاب می کردند. بتدریج ر...

در نیمه‌ی نخست دوره‌ی قاجار و به ویژه، بعد از وقوع جنگ‌های ایران و روس، توجه به ایران در آثار نویسندگان و شاعران آن دوره راه یافت و تأملاتی هرچند سطحی درباره وجوه تمایز «خود» از «دیگری» صورت گرفت.این وجه تمایز و تشخیص از تعریف محدوده‌ی جغرافیایی تا فرهنگ و تاریخ ایران را در برمی‌گرفت.توجه به جغرافیا و تاریخ زمینه‌ای برای مباحث بعدی روشنفکران، و باعث شکل‌گیری دوره‌ای نوین در تاریخ فرهنگی کشور شد...

مقاله حاضر به تحلیل تاریخی چگونگی کلنی سازی روس ها در نواحی شمال شرقی ایران در اوایل قرن بیستم می‌پردازد. این اسکان ها در واقع در حصه روس ها بر مبنای معاهده 1907 به طور صلح آمیزی بین روس و انگلیس حل و فصل شد. کلنی سازی اراضی ایران توسط روسها به معنی متفاوت آن، نخست به وسیله روستاییان روسی در سال 1907 آغاز و در سال های 1914-1912، تبدیل به خواست و سیاست دولت روس در ایران شد و از آن پس موجبات تشوی...

با ورود اسلام به ایران و به موازات گسترش آن، زرتشتیان با محرومیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مواجه گردیدند. در نتیجه، تعدادی از آنان به دین اسلام گرویدند و تنها گروه اندکی به آئین خویش باقی ماندند و در سرزمین آبا و اجدادی خود اقامت گزیدند. با وجود کاهش تعداد زرتشتیان در ایران تا دوران قاجاریه، در اواخر این دوره آنان نقشی مهم را در امور اقتصادی کشور برعهده داشتند. بنیان تجارتخانه های مهمی چون جم...

عبدالرحیم بن شیخ ابوطالب نجار تبریزی، از روشنفکران برجسته و پر اثر عصر مشروطه گری ایران است. این نواندیش ایرانی یکی از پر کارترین متفکران ایران عهد قاجاریه است که در راه ترویج  اندیشه­های نو در ایران و جنبش آزادی خواهی تلاش فراوانی کرد. طالبوف طی عمر طولانی خود، دورانی را گذرانده که باید آن را دوران سلطه ی روزافزون غربی ها بر زندگی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مردم ایران دانست. ضمن این که در همین د...

سلطة نظامی روس‌ها بر فرارود، نخستین­بار در قرن نوزدهم، نام ترکستان روس را به جغرافیای سیاسی وارد کرد. آن چه از این قلمرو متعلق به فرارود است، خان­نشین خوقند و بخش‌هایی از امارت بخارا و خیوه را دربر می‌گیرد. در این نوشتار با عنوان «سنت‌گرایان و نظم جدید روسی در مناطق اشغالی فرارود»، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که «علمای قدیمی و سنتی ساکن در مناطق اشغالی، چه واکنشی به الغای حکومت اسلامی و فرایند...

روس ها از اواخر حکومت صفوی در فکر الحاق منطقه قفقاز به قلمرو سرزمینی خود بودند و بر اساس معاهده گلستان، به بخشی از خواسته خود رسیدند. تلاش آنها برای رساندن مرزهای خود به رود ارس و کوشش جناحی از دربار ایران ـ که حول عباس میرزا جمع شده بودند ـ برای بازپس گیری مناطق ازدست رفته و به ثمر نرسیدن مذاکرات، زمینه ساز آغاز دوره دوم جنگ های ایران و روسیه شد. جناح عباس میرزا برای منفعل کردن گروه مخالف نبرد...