چکیده: گفتمان کاوی متون ادبی، شکلی ویژه از کاربرد زبان است که از اواسط دهه های 60 و 70 قرن بیستم میلادی در پی تغییرات گسترده ی علمی- معرفتی به سرعت وارد حوزه علوم انسانی شد و امروزه در حوزه نقد مدرن از جایگاه و اهمّیّتی خاص برخوردار است. گفتمان کاوی دارای انواع زیادی است که مهم ترین آن ها عبارتند از گفتمان ادبی و هنری. در گفتمان کاوی ادبی، دو عنصر کلیدی«بافت متن» و «بافت موقعیتی» بسیار حائز اهمّ...

     کتاب گلشن راز شبستری، بی تردید یکی از آثار ارزشمند زبان فارسی است که ادب  و معارف والای آن برگرفته از مضامین ارزشمند قرآن کریم است و به سبب همین اهمیتی که دارد، شرح وتوضیح زیادی برآن نوشته شده است و مسائل این کتاب کم حجم اما پرمحتوی از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این گفتار، سعی شده است که سوال‌های ادبی گلشن راز با پاسخ‌های دقیق و مسائل ظریفِ معرفتی وشناختی تا وصول به حق و ب...

این مقاله با بررسی گفتمان، قدرت و زبان در داستان های «الدوز و کلاغ ها» و «الدوز و عروسک سخنگو»ی بهرنگی از دیدگاه تاریخ گرایی نوین ِفوکو، نشان می دهد گفتمان های چندگانه در این آثار متأثر از گفتمان های انقلابی، سیاسی، ادبی و فرهنگی عصر بهرنگی است؛ همچنین تبیین می کند چگونه بهرنگی با قصه های کودکانه، از زبان بی زبان ها، کلاغ ها و عروسک ها رابطة متقابل زبان و قدرت را به تصویر کشیده است. چرا که هرجا ...

       بررسی معنا و یافتن مدلولات اثر ادبی به واسطه دال­ها و نشانه­های روساخت متنی، همواره یکی از دغدغه­های اصلی ناقد ادبی از دیرباز تاکنون بوده است. تحلیل گفتمان با رویکردها و شاخه­ها و نظرات متعدد و گوناگون خود در تلاش است روابط متقابل زبان و جامعه را گره گشایی کند؛ به بیانی دقیقتر تحلیل گفتمان با تکیه بر اشکال زبانی و نشانه­ها، در ورای خود نوعی مفهوم ایدئولوژیک را با هدف عملکرد اجتماعی بازخو...

هدف: هدف مقالۀ حاضر، آسیب‌شناسی مبانی دین‌پژوهی از منظر رهیافت هرمنوتیکی است که طی آن، عناصر و دقایق سازندۀ رهیافت هرمنوتیکی روشنفکری دینی، توصیف و تبیین و نقد شده است. روش: انجام پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی بوده است. یافته‌ها: گفتمان هرمنوتیکی روشنفکری دینی، گفتمانی برون‌دینی است که روش‌شناسی آن سنخیت و همگونی با کتاب مقدس و نص ندارد و توشه‌گیری همیشه و مستمر این نحلۀ فکری از نظریات جدید، از ج...

در این مقاله، شعر "حرف آخر" از احمد شاملو هدف تحلیل گفتمانی قرار گرفته و در ساحت مؤلفه‌های ادبی شعر، آنها که ازطریق طنزآفرینی، مقاصد گفتمانی را پیش می‌برند، بررسی شده‌اند. بدین‌منظور نخست در سطح خرد، یکایک جملات متن شعر ازنظر ساخت وجهی برپایه الگوی فرشیدورد بررسی و ذیل ده‌گونه دسته‌بندی و شمارش شده‌اند. سپس در سطح کلان، عناصر گفتمانی شعر برپایه الگوی "هالیدی و حسن" تحت بررسی قرار گرفته‌اند تا چ...

در این مقاله، به واکاوی سبک‌شناسانة مجلد ششم کتاب تاریخ بیهقی بر اساس یکی از الگو‌های متأخّر در زمینة سبک‌شناسی ادبی (که در بستر دانش روایت‌شناسی شکل گرفته‌)، پرداخته شده‌است. پرواضح است که هر متن ادبی از لایه‌ها و سطوح مختلف زبانی شکل یافته‌است و هر کدام از این لایه‌ها و سطوح، به سهم خود در تعیین سبک نگارش نویسنده دخیل هستند؛ لایه‌هایی چون واژگان، جمله و سطوح کلان‌تر همچون گفتمان روایی...

در دهه های بیست و سی خورشیدی، گفتمان ادبی متعهّد به چپ گرایی تا حدود زیادی در جامعه ادبی ایران فراگیر شد و شعر احمد شاملو نیز از این گفتمان تأثیر پذیرفت. در این مقاله کوشش شده ابتدا از منظری برون متنی و جامعه گرایانه، برخی از شاخص ترین شعرهای متعهّد شاملو در این دوران معرّفی و کیفیّت ایدئولوژیک و متعهّدانه آن شعرها تشریح شود و آنگاه در جستاری درون متنی و زبان گرایانه، و متّکی به آرای فرمالیستی، کیفیّت...

با پرهیز از دیدگاه های تقلیل گرایانه ای که تمرکز خود را بر وقایع یک دهه اخیر عراق و سوریه متمرکز نموده اند، این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان به واکاوی مفصل بندی گفتمان دولت خلافت اسلامی(داعش) می پردازد. برای رسیدن به این هدف، این تحقیق ابتدا به تبارشناسی جریان فکری سلفی از ابن تیمیه به بعد پرداخته و شیوه تحول آن را در قرن بیستم و در اندیشه‌های سید قطب تحلیل می نماید. سپس با ح...

تحلیل گفتمان انتقادی شامل نظریه ها و روش هایی است برای مطالعۀ تجربی روابط میان گفتمان و تحولات اجتماعی و فرهنگی قلمروهای گوناگون اجتماعی. تحلیل گران انتقادی گفتمان بر آن اند که متن های ادبی، مثل سایر متن ها، در خدمت ارتباط اند، بنابراین، آن ها را نیز می توان با نگرش و روش انتقادی تحلیل نمود. در این پژوهش یکی از قصاید مشهور سنایی غزنوی، بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، در سه سطح توصیف، ت...