ارزیابی هیبریدهای دیررس ذرت در شرایط تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی و تجزیه علیت

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی بر روی عملکرد و اجزای آن و تعیین بهترین شاخص متحمل به تنش در مرحله پر شدن دانه در ذرت، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار بر روی 10 رقم هیبرید دیررس ذرت در سال 1378 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب به اجرا درآمد. کرت های اصلی شامل دو سطح آبیاری (آبیاری کامل و تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه) و کرت های فرعی ارقام هیبرید ذرت بودند. هیبریدها در تمام صفات مورد بررسی به غیر از صفت عمق دانه اختلاف معنی داری با هم داشتند که بیانگر تنوع این صفات در میان هیبریدها بود. بر اثر تنش خشکی، عملکرد به میزان 6/13 درصد نسبت به شرایط بدون تنش کاهش پیدا کرد. ارزیابی هیبریدها برای تعیین میزان تحمل به خشکی با استفاده از شش شاخص ‏‎sti,gmp,mp,dri,ssi‎‏ انجام گرفت. شاخص های ‏‎mp, gmp, sti‎‏ در شناسایی هیبریدهای با عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی بهتر از شاخص های دیگر عمل کرده و بعنوان شاخص های برتر معرفی شدند. روابط بین ژنوتیپ ها و شاخص های تحمل به خشکی توسط نمودار بای پلات با استفاده از تکنیک تجزیه به مولفه های اصلی ترسیم گردید و در این بررسی، نمودار بای پلات هیبرید ‏‎mo17‎‏ * ‏‎kl 17/2-1‎‏ را بعنوان رقمی با میانگین عملکرد بالا و حساسیت کم نسبت به تنش خشکی شناسایی نمود. در محیط بدون تنش صفات وزن هزار دانه، طول بلال، تعداد دانه در دریف و ‏‎asi‎‏ همبستگی معنی داری با عملکرد داشتند، در حالیکه در شرایط تنش صفات وزن هزار دانه، درصد پوشش سبز، عمق دانه، طول بلال، تعداددانه در ردیف و تعداد برگ های بالای بلال با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری نشان دادند. تجزیه علیت نشان داد که در شرایط بدون تنش، وزن هزار دانه ‏‎(p=0/633)‎‏ و طول بلال (407/0 =‏‎p‎‏) دارای اثر مستقیم مثبت بر عملکرد دانه بودند. در شرایط تنش، وزن هزار دانه (514/0 =‏‎p‎‏) و پس از آن درصد پوشش سبز (384/0 = ‏‎p‎‏) و طول بلال (359/0 = ‏‎p‎‏) دارای اثرات مستقیم و مثبتی بر عملکرد دانه بودند و ارتفاع بوته اثر مستقیم و منفی برابر با (222/0 = ‏‎p‎‏ ) بر عملکرد داشت.