تخمین تغذیه آب زیرزمینی با استفاده از روش بیلان آب و زمین آمار (مطالعه موردی: آبخوان قائمشهر)

منابع آب زیرزمینی به واسطه ارزان و آسان بودن دسترسی به آن در مقایسه با منابع آب سطحی از دیرباز رواج گسترده ای یافته است. به دلیل محدود بودن این منابع تجدیدپذیر، شناخت صحیح آن موجب برنامه ریزی دقیق و اعمال مدیریت صحیح در استفاده از این منابع پر ارزش می گردد. در این راستا، بیلان آب زیرزمینی یکی از روشهایی است که به کمک آن می توان به درک صحیحی از پتانسیل های سفره آب زیرزمینی رسید.استفاده از شیوه های دستی و سنتی در جهت دستیابی به هدف مورد نظر، غالباً به دلیل مواجه بودن با حجم وسیعی از داده ها و نیازمندی ها، مستلزم صرف وقت، هزینه و نیروی انسانی زیاد می باشد که معمولاً قادر به تأمین همه اهداف مورد نظر نمی باشند. با بهره گیری از شیوه های نوین نظیر زمین آمار و سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis)، علاوه بر دستیابی به توزیع مکانی پتانسیل های سفره آب زیرزمینی، می توان اقدام به تهیه یک بانک اطلاعاتی با قابلیت به هنگام سازی و ذخیره اطلاعات مورد نظر به شکل مکانی نمود.سفره آب زیرزمینی دشت قائمشهر – جویبار واقع در ساحل جنوبی دریای خزر از بزرگترین آبخوان های استان مازندران بوده و از پتانسیل خوب آب سطحی و زیرزمینی برخوردار است. عوامل تغذیه کننده سفره آب زیرزمینی در دشت قائمشهر – جویبار شامل، تغذیه ناشی از بارندگی، نفوذ از بستر و حریم رودخانه های تالار و سیاهرود، آب برگشتی موتور پمپ ها، انهار، آب بندان های موجود در دشت و آب برگشتی شرب، کشاورزی و ... می باشد و عوامل تخلیه کننده آبخوان شامل، برداشت توسط چاه های عمیق و نیمه عمیق، تبخیر از آب زیرزمینی و زهکشی توسط رودخانه های موجود در دشت می باشد. به منظور انجام تحقیق، سال آبی 83-1382 به عنوان سال مبناء محاسبات بیلان در نظر گرفته شد که جهت افزایش دقت، این سال خود نیز به دو دوره خشک و مرطوب تقسیم گردید.در این تحقیق با بهره گیری از قابلیت های زمین آماری نرم افزار arcgis و استفاده از تخمینگر کریجینگ معمولی، نقشه تخمین سطح بارندگی، تبخیر از سفره آب زیرزمینی و تغییرات حجم مخزن با ابعاد پیکسل 100 × 100 متر تهیه گردید. در ادامه با توجه به حجم آب استحصالی و یا مصرفی، نقشه رستر مربوط به سایر عوامل تغذیه و تخلیه کننده سفره آب زیرزمینی با ابعاد پیکسل 100 * 100 متر، تهیه گردید. در نهایت با انجام محاسبات مربوط به بیلان، میزان تغذیه و تخلیه صورت گرفته از آّبخوان به ترتیب، 200/66 و 185/67 میلیون متر مکعب در سال و تغییرات حجم مخزن، 14/98 میلیون متر مکعب در سال برآورد گردید که حکایت از مثبت بودن بیلان آب زیرزمینی در دشت قائمشهر – جویبار دارد. همچنین با توجه به محاسبات، پتانسیل افزایش برداشتی در حد 30 میلیون متر مکعب در سال را برای سفره آب زیرزمینی دشت قائمشهر – جویبار، می توان در نظر گرفت.