بررسی تأثیر سطوح نیتروژن، تنش کمبود آب در مراحل مختلف رشد و محلولپاشی اوره بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج

به منظور بررسی تأثیر سطوح نیتروژن، تنش کمبود آب در مراحل مختلف رشد و محلولپاشی اوره بر عملکرد و اجزاء عملکرد برنج، یک آزمایش گلدانی در سال زراعی 1386 در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت اجرا گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 50 تیمار در سه تکرار با مجموع 150 گلدان انجام شد. تیمارها شامل پنج سطح نیتروژن از منبع کود اوره (0، 10، 20، 30 و 40 میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک)، پنج سطح تنش کمبود آب (بدون تنش، تنش در مرحله پنجه زنی، تنش در مرحله به خوشه رفتن، تنش در مرحله گلدهی و تنش در مرحله پرشدن دانه) و دو سطح محلولپاشی (با و بدون محلولپاشی) بود، که بر روی رقم محلی برنج هاشمی اعمال گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اثر تنش کمبود آب بر تعداد خوشه و پنجه در گلدان، ارتفاع بوته، تعداد کل دانه و تعداد دانه پر در خوشه، درصد دانه های پوک درخوشه، عملکرد شلتوک و میزان فسفر و پتاسیم جذب شده توسط دانه، پروتئین دانه، نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد و بر وزن هزار دانه و میزان ازت جذب شده توسط دانه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار است. کمترین تعداد پنجه، درصد دانه های پوک و میزان پروتئین دانه و بیشترین تعداد کل دانه در خوشه و تعداد دانه پر در خوشه، وزن هزار دانه و نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه متعلق به تیمار بدون تنش بود. تنش در مرحله پنجه زنی منجر به بیشترین تعداد پنجه و خوشه در گلدان، عملکرد شلتوک، میزان پتاسیم و فسفر جذب شده توسط دانه و شاخص برداشت شد، در حالیکه حداقل تعداد خوشه، ارتفاع بوته، عملکرد شلتوک، ازت و پتاسیم جذب شده توسط دانه و نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه و حداکثر درصد دانه های پوک متعلق به تیمار تنش در زمان به خوشه رفتن بود. بیشترین ارتفاع بوته و ازت جذب شده توسط دانه و کمترین وزن هزار دانه و شاخص برداشت مربوط به تنش در زمان گلدهی بود. تنش کمبود آب در زمان پرشدن دانه منجر به تولید کمترین تعداد دانه پر در خوشه و فسفر جذب شده توسط دانه گردید. اثر سطوح نیتروژن بر تعداد پنجه و خوشه در گلدان، ارتفاع بوته، تعداد کل دانه و تعداد دانه پر در خوشه، درصد دانه های پوک در خوشه، عملکرد شلتوک، فسفر، ازت و پتاسیم جذب شده توسط دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود ولی بر وزن هزار دانه و میزان پروتئین دانه و نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه و شاخص برداشت اثر معنی داری نداشت. بیشترین تعداد کل دانه در خوشه و تعداد دانه پر در خوشه و درصد دانه های پوک مربوط به سطح نیتروژن 30 میلی گرم در کیلوگرم خاک بود ولی در خصوص سایر صفات اندازه گیری شده، حداکثر مقدار در سطح نیتروژن 40 میلی گرم در کیلوگرم خاک اندازه گیری گردید. اثر محلولپاشی اوره بر تعداد پنجه در گلدان، ارتفاع بوته، تعداد کل دانه درخوشه و تعداد دانه پر در خوشه، درصد دانه های پوک، عملکرد شلتوک، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، میزان ازت، پتاسیم و فسفر جذب شده توسط دانه و میزان پروتئین دانه در سطح احتمال یک درصد و بر نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد. محلولپاشی اوره موجب افزایش مقادیر صفات ذکر شده در بالا گردید، اما درصد دانه های پوک در خوشه و شاخص برداشت را کاهش داد. اثر متقابل سطوح نیتروژن و تنش کمبود آب بر تعداد پنجه در گلدان، تعداد کل دانه و تعداد دانه پر در خوشه، درصد دانه های پوک، شاخص برداشت، نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه و میزان فسفر جذب شده توسط دانه در سطح احتمال یک درصد و بر تعداد خوشه در گلدان و ارتفاع بوته در سطح احتمال پنج درصد معنی دار گردید. تیمارهای بدون تنش و دارای بالاترین سطح نیتروژن (40 میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک)، حداکثر تعداد کل دانه و دانه پر در خوشه را دارا بودند. بیشترین تعداد پنجه و خوشه در گلدان و حداکثر درصد دانه های پوک در خوشه و حداقل تعداد دانه پر در خوشه متعلق به تیمار تنش در مرحله به خوشه رفتن و سطح نیتروژن 40 میلی گرم در کیلوگرم خاک بود. کمترین تعداد پنجه و خوشه در گلدان و ارتفاع بوته متعلق به اثر متقابل تنش در مرحله به خوشه رفتن و بدون دریافت نیتروژن بود. کمترین میزان جذب فسفر و بیشترین میزان شاخص برداشت متعلق به اثر متقابل تنش در زمان گلدهی و بدون دریافت نیتروژن بود. اثر متقابل تنش کمبود آب و محلولپاشی اوره بر تعداد پنجه در گلدان، درصد دانه های پوک در خوشه، میزان فسفر جذب شده توسط دانه، نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد و بر عملکرد شلتوک در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد. تنش در مرحله پنجه زنی بهمراه محلولپاشی اوره باعث افزایش تعداد پنجه در گلدان، عملکرد شلتوک، میزان فسفر جذب شده توسط دانه گردید ولی تنش در زمان به خوشه رفتن و عدم محلولپاشی منجر به کمترین عملکرد شلتوک و میزان فسفر جذب شده توسط دانه و نسبت وزن کاه و کلش به وزن ریشه شد. بیشترین درصد دانه های پوک در تیمار تنش در زمان گلدهی و عدم محلولپاشی مشاهده شد و کمترین مقدار آن متعلق به تیمار بدون تنش بهمراه محلولپاشی بود. اثر متقابل سطوح نیتروژن و محلولپاشی بر تعداد دانه پر در خوشه و میزان پتاسیم جذب شده توسط دانه در سطح احتمال پنج درصد و بر تعداد پنجه و خوشه در گلدان، درصد دانه های پوک در خوشه، عملکرد شلتوک، وزن هزار دانه، میزان ازت و فسفر جذب شده توسط دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد معنی دار گردید. بیشترین تعداد پنجه و خوشه در گلدان، عملکرد شلتوک، وزن هزار دانه و میزان ازت، پتاسیم و فسفر جذب شده توسط دانه مربوط به مصرف بالاترین سطح نیتروژن بهمراه محلولپاشی اوره بود.