نقش خاندان جراح در خلافت عباسی

نیمه دوم سده سوم و چهارم هجری یکی از اعصار مهم در تاریخ خلافت عباسی است. در این دوران که به عصر دوم خلافت عباسی معروف است ، نقش ایرانیان در تشکیلات اداری و سیاسی حکومت کمرنگ شده و عنصر ترک نقش بارزتری پیدا می کند . با این وجود نمی توان حضور ایرانیان و فعالیتهای ایشان را در امور سیاسی و اقتصادی نادیده گرفت . برخی خاندانهای ایرانی در این دوران همچنان حضور فعال داشتند و در دربار خلفا به مناصب بالایی دست یافتند. از جمله این خاندانها ، آل جراح بودند که با نفوذ در دربار خلفای عباسی به فعالیتهایی مشغول شدند. ناگفته نماند فعالیتهای برخی از افراد خاندان مذکور اغلب در عرصه سیاست قابل توجه است ، اما برخی از آنان علاوه بر عرصه های سیاسی در امور اقتصادی و اجتماعی نیز فعالیت داشتند. اینک در پاسخ به این پرسش که خاندان جراح در امور سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و حتی فرهنگی چه نقشی ایفا کردند ، می توان فرض کرد که آنان از جهت سیاسی با مدیریت بخشی از ساختار قدرت به اعتلای قدرت عباسیان کمک کردند و از جهت اقتصادی نیز با ایجاد برخی منابع مالی جدید به تقویت بنیه اقتصادی آن یاری رساندند و با اقداماتی جهت رفاه حال مردم و توجه به اهل علم و مجالسه و مذاکره با آنها علاوه بر اثرگذاری در امور اجتماعی و فرهنگی ، موجب تقویت قدرت خلافت شده و به افزایش مشروعیت آنان کمک کردند. فعالیتهای سیاسی این خاندان موجب شد ، دستگاه خلافت از چنگال برخی دشمنان از جمله قرامطه و حضور آنان در بغداد رهایی یابد . در زمینه اقتصادی نیز با تأسیس دیوانهای " بر و صدقات" با وجود برخی موانع و مشکلات ، در تعدیل درآمدها و مخارج دستگاه خلافت مؤثر بودند . در سطح جامعه نیز به تأسیس بیمارستانها و مساجد اقدام شد ، چنانچه بیمارستانهای سیار برای اولین بار در سطحی گسترده به مداوای بیماران پرداختند و تعدادی از دانشمندان مورد توجه آنان قرار گرفتند. همه امور مذکور به نوعی در زمینه سیاسی مؤثر بودند و سبب تقویت و یا ازدیاد قدرت خلافت عباسی و افزودگی مشروعیت آنان ولو در اندک ترین میزان همکاری شد.