امکان سنجی کاربرد مولفه های موثر بر بهره وری آب کشاورزی در استان خوزستان ( مطالعه موردی شهرستان بهبهان)

هدف کلی پژوهش حاضر، امکان سنجی کاربرد مولفه های موثر بر بهره وری آب کشاورزی در شهرستان بهبهان، از دیدگاه کشاورزان و همچنین کارشناسان سازمان آب و برق خوزستان می باشد. این پژوهش از نوع پیمایشی و شیوه مقطعی بوده، که از سه روش آنالیز دیدگاه متخصصان، نظرسنجی دیدگاه کارشناسان، نظرسنجی دیدگاه کشاورزان استفاده شد. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش، از دو روش اسنادی ( در سه سطح تحلیل الگوها و مطالعات، مدل نظری تحقیق و تعیین شاخص های بهره وری آب کشاورزی و دیگر شاخص های مرتبط ) و میدانی (در دو حالت کیفی و کمی) بهره گرفته شد. پس از تبیین چارچوب نظری، جامعه آماری اول که 30 نفر از متخصصان کشور (اساتید مرتبط در گروه های آب و آبیاری دانشگاه ها و همچنین بعضی از محققین مراکز تحقیقات کشاورزی کشور ) به شیوه سرشماری، جامعه آماری دوم 59 نفر از کارشناسان سازمان آب و برق خوزستان، جهاد کشاورزی استان و بهبهان به شیوه سرشماری و جامعه آماری سوم 125 نفر از کشاورزان در شمال و جنوب شبکه مارون بهبهان به شیوه نمونه گیری طبقه-بندی مورد ارزیابی قرار گرفت. برای جمع آوری اطلاعات، از چهار نوع پرسشنامه محقق ساخته که از طریق آن ارزیابی نظرات متخصصان، کارشناسان شهرستان بهبهان، کارشناسان استان خوزستان و کشاورزان به دست می آمد، استفاده گردید. برای داده پردازی از نرم افزارهای spss16 و excel بهره گرفته شد. آزمون آماری ( ضریب آلفای کرونباخ) برای پرسشنامه کشاورزان 74/0 و کارشناسان 78/0 بدست آمد. نتایج پژوهش بیانگر این است که شاخص بهره وری گندم (cpd) در سطح پائین و با میانگین kg/m 345/0 بوده است و میزان آب مصرفی در هکتار در شبکه مارون بالا و راندمان انتقال 80 درصد محاسبه گردید. این در حالیست که از جنبه مغزافزاری به مشارکت کشاورزان منطقه در توزیع آب و نگهداری شبکه مارون و توجه به مهارت و دانش فنی کشاورزان در زمینه کشت و آبیاری مدرن گندم توجه چندانی نشده است و از جنبه سخت افزاری به بهره مندی از یک مدیریت کارآمد و یکپارچه جهت رسیدگی کامل به شبکه و کشاورزان توجه چندانی صورت نگرفته است. آزمون گمانه های پژوهش نیز نشان داد که بین میزان آب مصرفی در هکتار و میزان عملکرد گندم رابطه ضعیفی وجود داشته است، حال آنکه کشاورزان اعتقاد زیادی مبنی بر قوی بودن رابطه فوق داشته اند. دستاوردهای تحقیق همچنین نشان می دهد که میزان شناخت کارشناسان از مولفه های موثر بر بهره-وری آب کشاورزی در حد متوسط بوده و میزان بکارگیری مولفه ها در سطح کم و عمده ترین مولفه هایی که بکارگرفته شده در منطقه بهبهان شامل تسطیح اراضی، ارئه الگوی کشت و کنترل علف هرز بوده است. از طرف دیگر یکپارچه سازی کشت، فروش حجمی آب و ارائه الگوی کشت در منطقه به عنوان عوامل ارتقائ دهنده بهره وری قابلیت بکارگیری دارند.